• ყველაზე ღრმა ადგილი დედამიწაზე

    ყველაზე ღრმა ადგილი დედამიწაზე

    დედამიწაზე ყველაზე ღრმა ადგილია მარიანის ღრმული წყნარ ოკეანეში – 11034 მ. იგი 1500 კმ სიგრძის წყალქვეშა ხეობას წარმოადგენს.

    1960 წელს მარიანის ღრმულში ბატისკაფ “ტრიესტით“, შვეიცარიელი მეცნიერის ჟ.პიკარის ხელმძღვანელობით ჩავიდნენ. ექსპედიციამ დაადგინა, რომ ღრმულში წყლის ტემპერატურა მინუს 3 გრადუსია.

  • ყველაზე მაღალი ტალღა

    ყველაზე მაღალი ტალღა

    ყველაზე მაღალი ტალღებიც წყნარ ოკეანეში წარმოიქმნება. 1972 წლის გაზაფხულზე, შტორმისას წყნარ ოკენეში 34 მ-ზე მეტი სიმაღლის ტალღები დაფიქსირდა, რომელთა გავრცელების სიჩქარე 138 კმ/სთ-ს აღწევდა.

    რაც შეეხება მიწისძვრების შედეგად წარმოქმნილ ტალღებს – ცუნამებს, მათი სიმაღლე კიდევ უფრო მეტია. ისტორიულად ყველაზე მაღალ ცუნამად ითვლებოდა ტალღა, რომელიც 1771 წლის 24 აპრილს მიწისძვრის შემდეგ იაპონიის კუნძულ ისიგაკთან (რიუკიუს არქიპელაგი) წარმოიქმნა. ტალღის სიმაღლე 90 მ-ს აღწევდა, ხოლო სიჩქარე 700 კმ/სთ იყო. თანამედროვე პირობებში რეკორდული სიმაღლის ტალღას კი „ლიტუია“ ჰქვია. 543 მ სიმაღლის ტალღა 1958 წელს ალასკაზე ლიტუიას ყურეს 160 კმ/სთ სიჩქარით დაატყდა თავს.

    2013 წლის თებერვალში მსოფლიო მეტეოროლოგიურმა ორგანიზაციამ ღია ოკეანეში ტალღის სიმაღლის ახალი რეკორდი დააფიქსირა: ჩრდილოეთ ატლანტიკის ცივ წყლებში, ისლანდიასა და დიდ ბრიტანეთს შორის ავტომატურმა სადგურმა 19 მ სიმაღლის ტალღა დააფიქსირა. ტაღლა გინესების რეკორდების წიგნშია შეიტანეს.

  • აბსოლუტური სიმაღლე

    აბსოლუტური სიმაღლე

    დედამიწის ზედაპირის რომელიმე წერტილის სიმაღლე, რომელიც აითვლება ოკეანის ან მასთან შეერთებული ზღვის ძირითადი დონებრივი ზედაპირიდან შვეული ხაზის მიმართულებით; რუკაზე გამოისახება ჰორიზონტალებით ან ცალკეული წერტილებით.

    საბჭოთა კავშირის დროს აბსოლუტურ სიმაღლეებს აითვლიდნენ კრონშტადტის სასიმაღლო ლარტყის — ფუტშტოკის ნულიდან. საქართველოსა და ამიერკავკასიაში აბსოლუტურ სიმაღლეებს აითვლიდნენ შავი ზღვის დონიდან (ფოთის ფუტშტოკის ნული).

  • აბორიგენი

    აბორიგენი

    აბორიგენი – რომელიმე ტერიტორიის, ქვეყნის მკვიდრი მოსახლეობა, რომელიც განიცდის შევიწროებას და ძირითადად ცხოვრობს რეზერვაციებში.

  • აბლაცია

    აბლაცია

    აბლაცია – მყინვარის ან თოვლის საფარის მასის შემცირება დნობის, აორთქლებისა და მექანიკური გადაადგილების შედეგად.

  • აბიოტური ფაქტორები

    აბიოტური ფაქტორები

    არაცოცხალი გარემოს ფაქტორები (მოცემული ადგილის ჰავა – რელიეფი, წყალი, ნიადაგის მინერალური შედგენილობა და სხვ.), რაც აუცილებელია ცოცხალი ორგანიზმების არსებობისა და განვითარებისთვის.

    აბიოტური ფაქტორებს მიეკუთვნება:

    კლიმატური (ატმოსფერული): ტემპერატურა, ნალექების რაოდენობა, ტენიანობა, მზის გამოსხივება, აირის შემადგენლობა, გამჭირვალობა, ქარი, ატმოსფერული წნევა;

    წყლის გარემოს ფაქტორები: სიმკვირივე და სიბლანტე, გამჭირვალობა, დინება, ტემპერატურა, მინერალური ნივთიერებების შემცველობა, ორგანული ნივთიერებების რაოდენობა, მჟავიანობა, აირისებრი შემადგენლობა.

    ედაფური (ნიადაგური): მექანიკური სტრუქტურა, მინერალური შემადგენლობა, ორგანული შემადგენლობა, მჟავიანობა, ტენიანობა, აირის შემადგენლობა, ტემპერატურა.

    ტოპოგრაფიული (რელიეფური): სიმაღლე ზღვის დონიდან, ფერდობის ქსპოზიცია და დახრილობა, სიმაღლეთა ცვლილება.

    ასევე ცეცხლი.

  • აბსოლუტური მონარქია

    აბსოლუტური მონარქია

    აბსოლუტური მონარქია – მმართველობის ფორმა, სადაც მონარქის ხელისუფლება თითქმის შეუზღუდავია და ყოველგვარი სახელმწიფოებრივი ატრიბუტები მონარქისა და მისი ოჯახის წევრების ხელშია (მაგ., საუდის არაბეთი, კატარი, ომანი, ბრუნეი, ბჰუტანი) (იხ. მონარქია)

  • აბრაზია

    აბრაზია

    ზღვების, ტბებისა და დიდი წყალსაცავების სანაპირო ხაზისა და სანაპირო ზოლის ნგრევა ტალღების მოქმედებით.