ქვეყნები და ქალაქები

მცირე აზიის ცენტრალურ ნაწილში, თურქეთში მთიანი მხარე – კაბადოკია მდებარეობს. კაბადოკია, რომელიც “ლამაზი ცხენების ქვეყანას ნიშნავს” და მსოფლიოს მერვე საოცრებადაა მიჩნეული, ქართველი პილიგრიმებისათვის პირველ რიგში წმინდა ნინოს და წმინდა გიორგის სამშობლოა.

უძველესი დროიდან ამ კუთხემ ბევრჯერ განიცადა აყვავება და დაცემა. მას თავს ესხმოდნენ ხეთები, ფრიგიელები, სპარსები, ბერძნები, რომაელები, სომხები და თურქ-სელჯუკები.

ბუნებით მკაცრი და თითქმის “მთვარის” ლანდშაფტის მქონე კაბადოკია, ქრისტიანული რელიგიის გავრცელების ერთ-ერთ კუთხედ ითვლება. ცნობილია, რომ წმინდა ნინო კაბადოკიელი იყო. დამპყრობელთა ცვლა, რომლებიც სხვადასხვა რელიგიებს აღიარებდნენ, ბუნებრივია, ქრისტიანული რელიგიის დევნას იწვევდა. ამიტომ ხანგრძლივი ისტორიის მანძილზე მოსახლეობამ არაერთხელ ჰპოვა თავშესაფარი გამოქვაბულებში. ისინი  ყოვლისშემძლე ღმერთს ევედრებოდნენ შემწეობას. რომის იმპერის ბატონობისას კი გამოქვაბულებიდან გამოვიდნენ და ქრისტიანობა ოფიციალურ რელიგიად აღიარეს. VII საუკუნეში, როდესაც დაიწყო არაბთა ლაშქრობა მცირე აზიაში, კვლავ დაიწყო ქრისტიანების დევნა და მათ კვლავ გამოქვაბულებს მიაშურეს.

1963 წელს კაბადოკიის ერთ-ერთ სოფელში არქეოლოგებმა დიდი მიწისქვეშა ქალაქი აღმოაჩინეს, სადაც 7 სართული – იარუსი იყო. მისი სიღრმე 85 მეტრს, სიგრძე კი 30 კმ-ს აღწევდა და 20 ათასამდე ადამიანს იტევდა. აქ საკმარისი იყო წყლის მარაგი ჭების სახით; ვენტილაცია კი კლდეებში მოხერხებულად იყო გაყვანილი. ადამიანები, როგორც ჩანს, თავისი სურვილით ჩადიოდნენ მიწისქვეშა ქალაქში, თან მიყავდათ შინაური პირუტყვი და ფრინველები, მიქონდათ საყოფაცხოვრებო ნივთები და მტერს ემალებოდნენ. შემდგომ პერიოდში აღმოჩენილი იქნა 9 კმ სიგრძის, თითქმის ასეთივე მიწისქვეშა ქალაქი, რომელიც 15 ათას ადამიანს იტევდა.

ამჟამად, კაპადოკიის ტერიტორიის ნუსხაში 36 მდე მიწისქვეშა ქალაქია, რომელსაც ტურისტები ნახულობენ.  აქ უამრავი გვირაბია. მართალია, ყველა გვირაბში ვერ შედიხართ, მაგრამ ეს ყველაფერი კარგად შესწავლილია. მიწისქვეშა კაბადოკიის ყველაზე კარგი ექსპონატი გიორემიდან 25 კილომეტრში მდებარეობს.

ამ საოცრებების რელიეფს ვულკანური პროცესების შედეგად წარმოქმნილი სვეტები ქმნის, რომლებიც დროთა განმავლობაში წვიმისა და ქარის მიერ გადაირეცხა და შთენილების სახით დარჩა. ისინი 10 ათასობითაა, სადაც განთავსებულ გამოქვებულებში ქრისტიანობამდე ადამიანის საცხოვრებელი იყო, დღეს კი, ქალაქ გიორემში – სასტუმროთა 90% იქაა მოწყობილი.

კაბადოკია ერთ-ერთი ჰარმონიული ადგილია დედამიწაზე, სადაც ადამიანისა და ბუნების კავშირი ერთმანეთთან დისკომფორტს არ ქმნის. ამჟამად კაბადოკია ტურიზმის მნიშვნელოვანი ცენტრია.

საფრანგეთის დედაქალაქი და ქვეყნის უდიდესი ქალაქი – პარიზი მდინარე სენაზე, საფრანგეთის ჩრდილოეთ ნაწილში, ილ-დე-ფრანსის (იგივე პარიზის) რეგიონის ცენტრში მდებარეობს. ქალაქის საზღვრები 1869 წლიდან მცირედ თუ შეიცვალა, ხოლო მოსახლეობა 2015 წლის მონაცემებით 2. 197 ათას კაცის ითვლის. პარიზის აგლომერაციაში კი გარეუბნებთან ერთად 12 672 000 კაცი ცხოვრობს. ის ერთ-ერთი ყველაზე დასახლებული მეგაპოლისია ევროპაში.

თავისი არსებობის სხვადასხვა პერიოდში პარიზს სხვადასხვა სახელს უწოდებდნენ, თუმცა მათ შორის ყველაზე ცნობილია ”ჩირაღდნების, სინათლის ქალაქი”, ფრანგულად – «La Ville-Lumiere». ეს არცაა გასაკვირი, რადგან სწორედ პარიზი იყო მსოფლიოში პირველი ქალაქი, სადაც გარეგანათება დამონტაჟდა და ქუჩები გაანათეს. თუმცა მანამდე პარიზს ლუტეცია (Lutetia) ერქვა. სახელი ლათინური სიტყვიდან ”lutum” წარმოსდგება, რომელიც თარგმანში ”ტალახს” ნიშნავს. ითვლება, რომ ქალაქი კელტური ტომების მიერაა დაარსებული, მოგვიანებით კი რომაელებმა დაიპყრეს.

პარიზი ზომიერად ოკეანური კლიმატის ზონაში მდებარეობს და მასზე თბილი ჩრდილო-ატლანტიკური დინება ახდენს გავლენას. ამიტომ ქალაქში იშვიათადაა ძალიან მაღალი ან ძალიან დაბალი ტემპერატურა.

ორ ათასწლეულზე მეტი ხნის პარიზი დღეს მსოფლიოს წამყვანი საქმიანი და კულტურული ცენტრია. მისი გავლენა პოლიტიკაზე, განათლებაზე, დასვენებაზე, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებზე, მოდაზე, მეცნიერებასა და ხელოვნებაზე ჩვენი პლანეტის ერთ-ერთი მთავარი ქალაქის სტატუსს ანიჭებს. ბოლო მონაცემებით დიდი პარიზი ეკონომიკური თვალსაზრისით ევროპის უმსხვილეს საქალაქო რაიონს წარმოადგენს და მშპ-ის მოცულობით მეხუთე ადგილი უკავია მსოფლიოს ქალაქებს შორის.

პარიზი ტურისტების საყვარელი ქალაქია. ყოველ წელს მას 45 მლნ ტურისტი სტუმრობს, რომელთა 60% უცხოელია. მის ღირშესანიშნაობებს შორისაა მთელ მსოფლიოში ცნობილი ადგილები, შენობები, პარკები და უბრალო ქუჩებიც კი.

სულ ერთია, რა დროს ჩადიხარ ქალაქში – დღისით თუ ღამით – პირველს, რასაც ხედავ, ეს ეიფელის კოშკია, რომელიც, როგორც დარაჯი, ისე დგას და აგერ უკვე მრავალი წელია ქალაქის მთავარი ორიენტირი და სავიზიტო ბარათია. პარიზის სიმბოლო – ეიფელის კოშკი – 1887-1889 წლებში აშენდა. მას მსოფლიო გამოფენის შესასვლელის ფუნქცია უნდა ჰქონოდა. კონსტრუქცია 20 წლის შემდეგ უნდა დაეშალათ, მაგრამ რადიოს ქსელის განვითარებამ ეიფელის შედევრი დაშლისგან იხსნა: მასზე რადიომოწყობილობა დამონტაჟდა. 324 მ. სიმაღლის კოშკი 1930 წლამდე მსოფლიოში ყველაზე მაღალ შენობად ითვლებოდა. თუ კოშკზე მზიან ამინდში ახვალთ და გადმოიხედავთ, მთელ პარიზს დაინახავთ. თუ ღრუბლიანი ამინდია, მის წვერზე ასულები სულ სხვა – ”ღრუბლებს გადაღმა” – სამყაროში მოხვდებით. ღამით კი კოშკი ათასობით ნათურითაა განათებული და ქალაქის თითქმის ყველა კუთხიდან ჩანს.

ცნობილი მუზეუმი ლუვრი 1793 წელს აშენდა. მას დღესდღეობით მსოფლიოს მუზეუმებს შორის ყველაზე მეტი მნახველი ჰყავს – ყოველწლიურად 5 მლნ. ადამიანი სტუმრობს. ლუვრის წინ 1989 წელს აშენებულმა მინის პირამიდამ აზრთა დიდი სხვადასხვაობა გამოიწვია არა მარტო არქიტექტორებსა და გარემოსდამცველებს შორის, არამედ კინორეჟისორებს შორისაც. საქმე ის გახლავთ, რომ ნებისმიერმა რეჟისორმა, რომელსაც ლუვრის ეზოში სურს გადაღება, როიალითი უნდა გადაუხადოს მის შემქმნელს. ამიტომაც ხშირად, ახალ ფილმებშიც კი ლუვრთან ერთად ეს პირამიდა არ ჩანს.

პარიზში მოხვედრილი ადამიანი თავს ვალდებულად თვლის, რომ ლუვრს აუცილებლად ესტუმროს. არადა, ამ ქალაქში კიდევ ერთი, ლუვრზე არანაკლებ საინტერესო ორსეს მუზეუმია. ამ ოდესღაც რკინიგზის სადგურის შენობაში უნიკალური სურათებია გამოფენილი, მათ შორის იმპრესიონისტებისა და პოსტიმპრესიონისტების ნახატები.

შეყვარებულების საყვარელი ადგილია ნოტრ-დამის ტაძარი და მისი მოედანი. ალბათ იმიტომ, რომ ამ ადგილას ცნობილი მწერლის, ვ. ჰიუგოს ვერსიით ყველაზე რომანტიკული და, ამავე დროს, ტრაგიკული ისტორია ხდებოდა. ან იქნებ იმიტომ, რომ კვირაობით ”გრანდ” ორღანის სულში ჩამწვდომი მუსიკის მოსმენა შეუძლიათ.

მსოფლიოში ცნობილი კაბარე ”მულენ რუჟი” (Moulin Rouge – ქართულად “წითელი წისქვილი”) 1889 წელს აშენდა და პიგალის მოედნის გვერდით, ე.წ. ”წითელი ფარნების” რაიონში მდებარეობს. კაბარე განთქმული იყო და არის ცეკვა ”კანკანით”.

პარიზში ყოფნისას ერთხელ მაინც აუცილებლად უნდა გაისეირნოთ შანზ-ელიზეზე (ელისეს მინდვრები), რომელიც კონკორდის მოედანზე აღმართული ობელისკიდან იწყება და შარლ-დე-გოლის მოედანზე ტრიუმფალურ თაღთან მთავრდება. გამზირის სიგრძე 1915 მეტრია, ხოლო სიგანე – 70 მეტრს აღწევს.

თუ დასვენება მოგინდათ ლუქსემბურგის ბაღს(Jardin du Luxembourg, მეტსახელი “ლუკო”‘) ესტუმრეთ. ბაღის ფართობი 224 500 მ²-ია. ის უდიდესი საქალაქო პარკია პარიზში. აქვეა ლუქსემბურგის სასახლე, სადაც დღეს საფრანგეთის სენატია განთავსებული. სასახლე და ბაღები არქიტექტორმა სალომონ დე ბროსმა 1615-27 წლებში მარი დე მედიჩისთვის ააგო. ბაღში მიმოფანტულია მრავალი მცირე და დიდი ზომის ქანდაკება და მონუმენტი. აუზის ირგვლივ საფრანგეთის ყოფილი დედოფლების ქანდაკებებია ჩამწკრივებული. ბაღი პარიზელი ბავშვებისა და მათი მშობლების საყვარელი ადგილია. თუ გაგიმართლათ, აქ შეიძლება უფასო კონცერტსაც დაესწროთ.

პარიზის უცვლელმა საზღვრებმა, მკაცრმა სამშენებლო ნორმებმა და არათავისუფალი მიწის დეფიციტმა შექმნა ფენომენი, რომელსაც “პარიზის მუზეუმიფიკაცია ” ეწოდა, რადგან ისტორიული იერსახის შენარჩუნების სურვილი და არსებული კანონები მისი ტერიტორიის ფარგლებში მასიურ მშენებლობებსა და ინფრასტუქტურის განვითარებას აფერხებენ, რაც მეტად აუცილებელია ქალაქის მზარდი მოსახლეობის გათვალისწინებით. ამიტომ ბევრი დაწესებულება და ეკონომიკური ინფრასტრუქტურის ელემენტები უკვე ქალაქის გარეუბნებშია განთავსებული ან იქ გადასვლას გეგმავს. ფინანსური და საქმიანი რაიონი ლა დეფანსი, მთავარი სასურსათო საბითუმო ბაზარი რიუნჟი, ცნობილი სასწავლო დაწესებულებები – პოლიტიკური სკოლა (École Polytechnique), მენეჯმენტის სკოლა, ეკონომიკური და კომერციული მეცნიერებების უმაღლესი სკოლა (ESSEC), INSEAD-ის ბიზნეს-სკოლა და სხვ., ასევე მსოფლიოში ცნობილი კვლევითი ლაბორატორია საკლე (Saclay) ან ევრი (Évry), უდიდესი სპორტული მოედანი ”სტად დე ფრანსე” (Stade de France), ასევე ზოგიერთი სამინისტრო (მაგ; ტრანსპორტის), შეიძლება ითქვას, ქალაქის ფარგლებს გარეთ მდებარეობენ.

კიდევ რამდენიმე საინტერესო ფაქტი პარიზის შესახებ:

პარიზში სხვა ბევრი ევროპული დედაქალაქებისგან განსხვავებით ონკანის წყალი სასმელად ვარგისია. წყლის არაჩვეულებრივი გამწმენდი სისტემა პარიზელების სიამაყეა.

მდინარე სენაზე აგებული ყველაზე ძველი ხიდი მე-16 საუკუნეში იყო აგებული, თუმცა მას დღესაც ”ახალი ხიდი” ჰქვია, რადგან მაშინ, როცა ის ააგეს შესაბამისი სახელი ვერ დაარქვეს და ”ახალი ” უწოდეს.

მსოფლიოში საზოგადოებრივი ტრანსპორტის პირველი მარშრუტი 1662 წლის 18 მარტს ცნობილი ფიზიკოსის, ბლეზ პასკალის ინიციატივით სწორედ პარიზში გაჩნდა.

პარიზის მეტრო გადაყვანილი მგზავრების რაოდენობით მსოფლიოში მე-6 ადგილზეა. იგი ევროპაში ერთ-ერთი უძველესი მეტროპოლიტენია ლონდონის, ბუდაპეშტისა და გლაზგოს მეტროპოლიტენების შემდეგ.

დაბოლოს, პარიზზე უამრავი დაწერილა და კიდევ უამრავი დაიწერება. მეც ვეცადე, რომ ყველასთვის ცნობილი თუ უცნობი ფაქტები თქვენთვის კიდევ ერთხელ შემეხსენებინა. ბევრი რამ დამრჩა სათქმელი, თუმცა ერთი რამ დაზუსტებით შემიძლია ვთქვა: პარიზი მართლაც დღესასწაულია, რომელიც მუდამ ჩვენთანაა.

ნაირობი კენიის დედაქალაქი და აღმოსავლეთი აფრიკის ერთ-ერთი ყველაზე სწრაფად მზარდი ქალაქია. მასაის ტომის ენაზე მისი სახელი ნიშნავს “ცივი წყლის ადგილს” ან “ცივ ნაკადულს”. ქალაქად ქცევამდე ნაირობი აფრიკის ცენტრიდან აღმოსავლეთ სანაპიროსკენ მიმავალი ქარავნების შესვენების ადგილი და პატარა ოაზისი იყო. 1899 წელს აქ რკინიგზის დეპო აშენდა, 1907 წლისთვის კი ბრიტანელების წყალობით სავანაში ჩაკარგული პატარა ქალაქი მსოფლიოს ერთ-ერთ ულამაზეს მეგაპოლისად და ბრიტანული აღმოსავლეთი აფრიკის დედაქალაქად იქცა.

დღეს ნაირობის მდიდარი ისტორია და ტომობრივი კულტურა მის შესანიშნავ მუზეუმებში ცოცხლობს. ეს ქალაქი არა მხოლოდ კენიის, არამედ მთელი აფრიკის უდიდესი სატრანსპორტო კვანძია. ნაირობი ცნობილია თავისი ფანტასტიკური საფარით, მუზეუმებითა და მხიარული ატრაქციონებით. ნაირობიში ინგლისური გავლენა ყველგან იგრძნობა. ცენტრალურ მოედანსაც კი ამშვენებს საათის კოშკი, რომელიც ძლიერ წააგავს ლონდონის ბიგ ბენს. ადგილობრივი ტრადიციის თანახმად, თუ კოშკთან ახლოს მიხვალთ, მზის ენერგიით და ცხოვრებისეული სიბრძნით აივსებით. ეს კოსმოპოლიტური დედაქალაქი მსოფლიოში ერთადერთი ქალაქია, რომლის საზღვრებშიც მოქცეულია საფარის პარკი. ის კარიბჭეა კენიის მსოფლიოში ცნობილი საფარის პარკისთვის, რომელიც საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში იზიდავდა თავგადასავლების მაძიებლებს. ნაირობის ცენტრში მდებარე ცათამბჯენებიდან შეგიძლიათ აფრიკის ველური ბუნებით დატკბეთ.

ნაირობი ქალაქებს კამპალასა და მომბასას შორის მდებარეობს. მის დასავლეთით მდებარე ნგონგის ბორცვები ყველაზე მაღალი წერტილია ნაირობიში. ქალაქის ჩრდილოეთით აღმართულია კენიის მთა, ხოლო სამხრეთ-აღმოსავლეთით -კილიმანჯარო. მზიან ამინდში ორივე მთა შესანიშნავად მოჩანს ნაირობიდან. ნაირობი აღმოსავლეთი აფრიკის რღვევის ხაზის მახლობლად მდებარეობს, ამიტომ მის შორიახლოს პერიოდულად ხდება მცირე მიწისძვრები და მიწისქვეშა ბიძგები. აქაური კლიმატი ზომიერია, ამინდი მთელი წლის განმავლობაში თითქმის ერთნაირია, რადგან ქვეყანა ეკვატორის ახლოს მდებარეობს. დედაქალაქში ყველაზე ცივი სეზონი ორი თვე გრძელდება – ივლისიდან აგვისტომდე. ამ პერიოდში საშუალო დღიური ტემპერატურა 16-18 გრადუსია ცელსიუსით. ყველაზე ცხელი პერიოდი იანვრიდან მარტის ბოლომდე გრძელდება და ტემპერატურა 34 გრადუსს აღწევს. სამოგზაუროდ ყველაზე არსასურველ სეზონად მიიჩნევა შემოდგომის დასაწყისიდან ზამთრის დასაწყისამდე პერიოდი, როდესაც აქ წვიმების სეზონი იწყება.

ნაირობი აფრიკის ფინანსური დედაქალაქი და ერთ-ერთი ყველაზე თანამედროვე ქალაქია. ნაირობი ახალგაზრდა ქალაქია. მისი მოსახლეობაც ახალგაზრდაა. კენიელების საშუალო ასაკი 28 წელია. სიბერემდე თითქმის ვერავინ აღწევს. ქვეყანაში ჯანდაცვის კუთხით სიტუაცია საუკეთესო ნამდვილად არ არის. შესაძლოა რამდენიმე ათასი კილომეტრი ისე გაიაროთ, რომ ვერც ერთ სოფელში, ვერც ერთ დასახლებულ პუნქტში ვერ იპოვოთ არათუ საავადმყოფო, პირველადი სამედიცინო დახმარების სამსახურიც კი. კენიაში 10 000 კაცზე მხოლოდ ერთი ექიმი მოდის.

დღეს კენია შიდსით დაავადებულთა რაოდენობით მესამეა მსოფლიოში. დაავადებას ქვეყანაში ყოველდღე 420 ადამიანი ეწირება. კენიელების ცხოვრების წესი ხელს უწყობს ეპიდემიის გავრცელებას. სიდიდით მესამე წარმართულ ტომში, ლუოში, მრავალი საუკუნეა გავრცელებულია მრავალცოლიანობა. შიდსი კენიაში უკვე გამოცხადებულია ეროვნულ კატასტროფად. არსებობს ვერსია, რომ მისი ვირუსი მაიმუნისგან გადაეცა ადამიანს. მაიმუნები მას ასეულობით ათასი წლის განმავლობაში ატარებდნენ, ადგილობრივი მოსახლეობა კი მაიმუნების ხორცის ჭამის შედეგად დაინფიცირდა. წინათ, როდესაც მოსახლეობა მცირე იზოლირებულ ჯგუფებად ცხოვრობდა, დაავადება არ სცდებოდა ტომის ფარგლებს., მაგრამ მასობრივი მიგრაციების დაწყებისთანავე ეპიდემიამ მთელი აფრიკა მოიცვა. მიჩნეულია, რომ ვირუსის ძირითადი გამავრცელებლები არიან სატვირთო მანქანების მძღოლები, რომლებიც მთელ აღმოსავლეთ და ცენტრალურ აფრიკაში მოგზაურობენ. ყოფილი მეტროპოლია დღემდე ზრუნავს კენიაზე. გაერთიანებულმა სამეფომ გამოაცხადა, რომ მომდევნო ორი წლის განმავლობაში კენიაში შიდსის ეპიდემიასთან ბრძოლისთვის 10 მილიონი დოლარის დახარჯვას აპირებს.

საზოგადოდ, კენიაში ყოფილი კოლონიზატორისადმი კარგი დამოკიდებულებაა. ადგილობრივმა მოსახლეობამ, რომელმაც მოიპოვა სასურველი დამოუკიდებლობა, შეინარჩუნა მრავალი ინგლისური წესი. მაგალითად, რკინიგზის სადგურებს ჯერ კიდევ აქვთ ცალკე გასასვლელი პირველი, მეორე და მესამე კლასის მგზავრებისთვის. მატარებლების განრიგიც კი არ შეცვლილა. კენიელები ამაყობენ ბრიტანელი კოლონისტების შთამომავლებით, რომლებიც ქვეყანაში რჩებიან. ნაირობის გარეუბანში დგას ინგლისელი დავით დუნკანის მიერ XIX საუკუნეში აშენებული კოლონიური სტილის სასახლე.

ნაირობის ეროვნული პარკი ქალაქის ცათამბჯენებიდან სულ შვიდიოდე კილომეტრის დაშორებით მდებარეობს. პარკში 50-ზე მეტი მარტორქა ცხოვრობს. გადაშენების პირას მყოფ ამ ცხოველებთან ერთად პარკში ბინადრობენ ლომები, გაზელები, კამეჩები, ანტილოპები, ზებრები, ჟირაფები და სირაქლემები, ხოლო ჭარბტენიან ადგილებში 400-ზე მეტი სახეობის ფრინველია აღნუსხული. ნაირობის ტერიტორიაზე მდებარეობს პარკის ველური ბუნების დაცვის საგანმანათლებლო ცენტრი, სადაც შეგიძლიათ მოისმინოთ ლექციები ველური ბუნების შესახებ.

ნაირობიში რამდენიმე მუზეუმიცაა. მათგან ყველაზე დიდია კენიის ეროვნული მუზეუმი, რომელშიც დაცულია ჰომო ერექტუსის ნაშთები. ერთ-ერთი პოპულარული ღირსშესანიშნაობაა კარენ ბლიქსენის მუზეუმი. ცნობილი დანიელი მწერალი, ბარონესა კარენ ბლიქსენი, შეყვარებული იყო შავ კონტინენტსა და მის ხალხზე. მისი ცხოვრება უნიკალური ისტორიებითაა სავსე. ბლიქსენის წიგნი „აფრიკიდან“ ემანსიპირებული და ნატიფი დანიელი არისტოკრატი ქალის თვალით დანახულ ადგილობრივ ტომებს და მათ ადათ-წესებს, კენიის მკვიდრთა ცხოვრებას და ტრადიციებს ასახავს. წიგნი „აფრიკიდან“ მსოფლიო ბესტსელერად იქცა და საფუძვლად დაედო ამავე სახელწოდების ფილმს მერილ სტრიპისა და რობერტ რედფორდის მონაწილეობით. კარენ ბლიქსენის გარდაცვალების შემდეგ, 1931 წელს, მის სახლს მემორიალური ძეგლის სტატუსი მიენიჭა. შემდგომში დანიის მთავრობამ სახლი და მის გარშემო მდებარე მიწა კენიას გადასცა. ვილა აღადგინეს და 1986 წელს გახსნეს ტურისტებისა და ყველა იმ ადამიანისთვის, ვისაც ამ საოცარი ქალის ცხოვრება აინტერესებს.

პარლამენტის შენობის წინ კენიის პირველი პრეზიდენტის ჯომო კენიატას საფლავია. ვიდეოგადაღება პრეზიდენტის ხსოვნის შეურაცხყოფად მიიჩნევა და კანონით ისჯება. კენიელები ჯომო კენიატას აღმერთებენ და აფასებენ ყველაფერს, რაც მას ეხება. ნაირობის ეროვნული მუზეუმის ერთ-ერთი მთავარი ექსპონატია პრეზიდენტის საყვარელი სპილოს ნატურალური ზომის ასლი. პირველ პრეზიდენტს ისე უყვარდა თავისი შინაური ცხოველი, რომ მას პირადი დაცვა მიუჩინა. როდესაც სპილო გარდაიცვალა, პრეზიდენტმა მისი ასლი დაამზადებინა და მუზეუმში მოათავსა.

დღეს მსოფლიოს მოსახლეობის ნახევარზე მეტი ქალაქებში ცხოვრობს. თუმცა, ურბანული პარამეტრები შედარებით ახალი ფენომენია კაცობრიობის ისტორიაში. ამ გადასვლამ შეცვალა ჩვენი ცხოვრების, მუშაობის, მოგზაურობის და სოციალური ქსელების შექმნის გზა. კაცობრიობის მთელი ისტორიის განმავლობაში მსოფლიოს მოსახლეობის უმეტესობა ცხოვრობდა მცირე თემებში. ბოლო რამდენიმე საუკუნეა – განსაკუთრებით ბოლო ათწლეულების განმავლობაში – რეალობა მკვეთრად შეიცვალა. მოხდა მოსახლეობის მასობრივი მიგრაცია სოფლიდან ქალაქში. გაეროს შეფასებით, 2019 წლის მონაცემებით მსოფლიოში 4.1 მილიარდი ადამიანი ცხოვრობდა ქალაქში, რაც იმას ნიშნავს, რომ მსოფლიოს ნახევარზე მეტი (55%) ცხოვრობს ურბანულ გარემოში.

ამჟამად არ არსებობს უნივერსალური განმარტება, თუ რას ნიშნავს „ურბანული“. გაერო აქვეყნებს ეროვნულ დონეზე განსაზღვრული ურბანული გარემოს განმარტებას. პრობლემა ისაა, რომ სხვადასხვა ქვეყანაში ურბანული გარემოს განსაზღვრება სხვადასხვაა. ზოგი ქვეყანა იყენებს მოსახლეობის მინიმალური რაოდენობის კრიტერიუმს, ზოგი – მოსახლეობის სიმჭიდროვეს, ინფრასტრუქტურის განვითარებას, დასაქმების ტიპს ან უბრალოდ წინასწარ განსაზღვრული ქალაქების მოსახლეობის რაოდენობას.

ევროკომისიამ გამოიყენა დასახლებების უნივერსალური განმარტება ყველა ქვეყნისთვის: ურბანული ცენტრი: უნდა ჰყავდეს მინიმუმ 50,000 მცხოვრები პლუს მოსახლეობის სიმჭიდროვე უნდა იყოს არანაკლებ 1500 ადამიანის კვადრატულ კილომეტრზე ან ასაშენებელი ფართობის სიმჭიდროვე 50%-ზე მეტი. ურბანული კლასტერი: უნდა ჰყავდეს მინიმუმ 5,000 მცხოვრები პლუს მოსახლეობის სიმჭიდროვე უნდა იყოს არანაკლებ 300 ადამიანის კვადრატულ კილომეტრზე (კმ 2 ). სოფელი: 5000-ზე ნაკლები მოსახლე.

თუ გინდა მეტი შეიტყო მსოფლიო ურბანიზაციის შესახებ ეწვიე ინტერნეტგვერდებს:https://population.un.org/wup/

https://ourworldindata.org/urbanization#urban-populations-tend-to-have-higher-living-standards

„ოთხი აზიური ვეფხვი“ ან „აზიური დრაკონები“ ტერმინია, რომელიც სამხრეთ კორეის, სინგაპურის, ჰონგ-კონგის და ტაივანის მაღალგანვითარებული ეკონომიკის აღსანიშნავად გამოიყენება. ეს ქვეყნები გამორჩეულნი არიან განსაკუთრებით მაღალი ეკონომიკური ზრდის ტემპით (წელიწადში 7%-ზე მეტი) და 1960 – 1990 წლებში სწრაფი ინდუსტრიალიზაციით. XXI საუკუნეში მათ უკვე შექმნეს განვითარებული და მაღალი შემოსავლების მქონე ეკონომიკა, რომლებიც სპეციალიზდებიან სხვადასხვა კონკურენტულ სფეროში. მაგალითად: ჰონგ-კონგი და სინგაპური გახდნენ მსოფლიოს წამყვანი სავაჭრო ცენტრები, ხოლო სამხრეთ კორეა და ტაივანი დაწინაურდნენ საინფორმაციო ტექნოლოგიების წარმოებაში. მათი ეკონომიკური წარმატება გახდა მრავალი განვითარებადი ქვეყნების მისაბაძი მოდელი. მათი ერთ-ერთი წარმატების მიზეზი იყო ინდუსტრიული პოლიტიკა, რომელიც მხარს უჭერდა ექსპორტს განვითარებულ ქვეყნებში. ისინი ასევე გამოირჩევიან ბიზნესის კეთების სიმარტივით. მათი სხვა საერთო ნიშნებია: სახელმწიფოს მიერ დიდი ინვესტიციები განათლებაში, ნაკლებად დემოკრატიული და შედარებით ავტორიტარული პოლიტიკური სისტემა.

სამხრეთი კორეა, ოფიციალურად კორეის რესპუბლიკა უპირობო ლიდერია, როგორც „აზიის ვეფხვების“ ქვეყნებს, ასევე ზოგადად, ე.წ. ახალ ინდუსტრიულ ქვეყნებს შორისაც. კორეა აღმოსავლეთ აზიაში, კორეის ნახევარკუნძულის სამხრეთ ნაწილში მდებარეობს. სახელი კორეა მომდინარეობს კორიოს სამეფოდან. ქვეყანას გააჩნია სახმელეთო ასტრონომიული საზღვარი ჩრდილოეთ კორეასთან (ჩრდილოეთით, გადის 38-ე პარალელზე) და საზღვაო საზღვრები იაპონიასა (აღმოსავლეთით) და ჩინეთთან (დასავლეთით). მეტად საინტერესოა ის ფაქტი, რომ კორეასა და იაპონიას შორის მდებარე იაპონიის ზღვას სამხრეთ კორეაში აღმოსავლეთის ზღვად მოიხსენიებენ. კორეის მხარის განცხადებით სახელი „იაპონიის ზღვა“ მსოფლიო საზოგადოებას თავს იაპონიის იმპერიამ მოახვია. 1910-1945 წლებში კორეაში ადგილი ჰქონდა იაპონიის ინტერვენციას. ამიტომ კორეის მთავრობის პოზიცია ზღვის სახელწოდებასთან დაკავშირებით არ იქნა გათვალისწინებული, როცა 1929 წელს საერთაშორისო ჰიდროგრაფიულმა საზოგადოებამ (IHO) გამოაქვეყნა პუბლიკაცია „ოკეანეებისა და ზღვების საზღვრები“. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ სახელწოდება „აღმოსავლეთის ზღვა“ დაახლოებით 2000 წელს ითვლის და ბევრ ძველ რუკაზე გვხდება. მაგ; მარკო პოლოს მოგზაურობის რუკაზე, ვახუშტი ბატონიშვილის მიერ თარგმნილ მსოფლიოს პოლიტიკურ რუკაზე და სხვ. ამჟამად, ეს საკითხი კვლავ განხილვის საკითხია: 2017 წლის აპრილში მონაკოში, აღნიშნული ორგანიზაციის შტაბბინაში მოეწყო შეხვედრა, სადაც მხარეებს 3 წელი მისცეს შესათანხმებლად. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ ძალიან ბევრ ქვეყანაში გამოცემულ რუკებსა და გლობუსებზე, ასევე; Googl Maps-ის, Bing. Maps-is, National Geographic-ის ციფრულ რუკებზე, ორივე სახელწოდებაა დატანილი.

ეკონომიკური წინსვლა პირდაპირპროპორციულად მოქმედებს ქვეყანის განვითარებასა და მის საერთაშორისო სისტემაში ჩაბმის სიჯანსაღეზე. მათ შორის ყველაზე თვალსაჩინო ეკონომიკური წინსვლა სამხრეთ კორეას ახასიათებს. ინდუსტრია არ არის ერთადერთი სფერო, რომელიც სამხერთ კორეამ, როგორც ინდუსტრიულმა ქვეყნამ ფაქტობრივად რამდენიმე ათეულ წელიწადში განავითარა. მათი წარმატება თვალსაჩინოა – ბიოტექნოლოგიაში, ზეგამტარობის სფეროში, ენერგიის ალტერნატიული წყაროების გამოყენებაში და სხვა. ქვეყანამ განავითარა მძიმე მანქანათმშენებლობა, მათ შორის გემთმშენებლობა. მსოფლიოში წამყვანი პოზიციები უკავია „SAMSUNG“ -ს, „DEU ELECTRONIC“-ს, „HYUNDAI“-სა და “KIA MOTORS“-ს.

სამხრეთ კორეა 2016 წლის მონაცემებით, მსოფლიო ქვეყნების დემოკრატიის ინდექსის მიხედვით სრული დემოკრატიის მქონე ქვეყანათა რიცხვში მოხვდა და ის უსწრებს ისეთ ქვეყნებს, როგორიცაა იაპონია, საფრანგეთი, იტალია. ინდექსი შემდეგი ხუთი მონაცემის საშუალებით ადგენს დემოკრატიის ხარისხს: პოლიტიკური აქტივობა და პოლიტიკური კულტურა, საარჩევნო პროცესი და პლურალიზმი, სამოქალაქო უფლებები, მთავრობის ფუნქციონირება. ექსპერტები იმასაც აღნიშნავენ, რომ რამდენიმე ათეულ წელში სამხრეთ კორეამ, როგორც ერთ–ერთმა უღარიბესმა ქვეყანამ ასეთ წარმატებას, არა მხოლოდ ეკონომიკური, არამედ დემოკრატიის განვითარების თვალსაზრისითაც მიაღწია. სამხრეთი კორეა ადამიანის განვითარების ინდექსის მიხედვით აღმოსავლეთი აზიის ყველაზე განვითარებული ქვეყანაა. მისი მოქალაქეები სარგებლობენ ცხოვრების ძალიან მაღალი ხარისხით, გააჩნიათ აზიის რეგიონში უმაღლესი ინდივიდუალური შემოსავალი და საშუალო ხელფასი; ასევე, მსოფლიოში მერვე ადგილზეა ოჯახური შემოსავალის მხრივ. ქვეყანა, მსოფლიო მასშტაბით, ჯანდაცვის ხარისხისა და ბიზნესის კეთების სიმარტივის მიხედვითაც წამყვან ქვეყნებს შორისაა.

კორეა ასევე, ერთ-ერთ მოწინავე ადგილზეა განათლების თვალსაზრისით, თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ქვეყნის საგანმანათლებლო სისტემის სიმკაცრემ საერთაშორისო კრიტიკა გამოიწვია. 1945 წლისთვის იაპონიის ოკუპაციისგან გათავისუფლებული კორეაში ეშპ-ის სტრუქტურაში მრეწველობაზე 15%, ხოლო სოფლის მეურნეობაზე 40% მოდიოდა, მოსახლეობის უდიდესმა ნაწილმა წერა-კითხვა არ იცოდა, რეფორმები კი ქვეყანაში ინდუსტრიალიზაციით დაიწყო და მთავარ პრიორიტეტად განათლება გამოცხადდა. სამხრეთ კორეის ეროვნულმა საგანმანათლებლო პროგრამამ უკანასკნელ წლებში უდიდეს წარმატებას მიაღწია, რაც სახელმწიფოს მიერ ფინანსების მობილიზების წყალობით მოხდა. სტატისტიკა და ციფრები ნათლად აჩვენებს განვითარების იმ გზას, რაც საგანმანათლებლო რეფორმამ გაიარა ამ ქვეყანაში: თუ 1945 წლისთვის წერა-კითხვის მცოდნე მოსახლეობის 22% იყო, 1970 წლისთვის ამ მაჩვენებელმა 87,6%-ს მიაღწია, ხოლო 80-იანი წლების ბოლოსთვის – 93%-ს. განათლებაში ჩადებული კაპიტალი ქვეყანას ბუმერანგივით დაუბრუნდა. ქვეყანაში დროთა განმავლობაში განვითარდა მძიმე მრეწველობა, მანქანათმშენებლობა და მეტალურგია. ინფრასტრუქტურის განვითარებამ ბიძგი მისცა მსხვილი პროექტების განხორციელებას ნავთობგადამუშავებასა და ნავთობქიმიაში.

ქვეყნის 51-მილიონიანი მოსახლების დაახლოებით ნახევარი სეულის დედაქალაქის რეგიონში ცხოვრობს, რომელიც სიდიდით მეოთხეა მსოფლიოში თავისი 25-მილიონიანი მოსახლეობით და Arcadis NV-ის მიერ შეფასებულია, როგორც აზიის მეორე ყველაზე ხელსაყრელი ქალაქი ცხოვრების ხარისხის მიხედვით. სეულმა 1986 წელს აზიურ თამაშებს, 1988 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებს, 2002 წლის ფიფა-ს მსოფლიო ჩემპიონატს, Miss Universe 1980-ს, ასევე 2010 წლის G-20 -ის სამიტს უმასპინძლა. იუნესკოს მიერ ქალაქი 2010 წლის მსოფლიო დიზაინის დედაქალაქად დასახელდა.

ბუნება კორეელებისთვის ერთ-ერთი მთავარი ღირებულებაა, სწორედ ამიტომ, სამხრეთ კორეაში უამრავი ნაციონალური პარკია თავისი ფანტასტიკური ბუნებით, ისტორიული ტაძრებითა და რელიქვიებით.

სორაქსანის ეროვნულ პარკში შესვლა 3 500 სამხრეთ კორეული ვონა, ანუ 3 დოლარი ღირს, ბილეთებიდან შემოსული თანხა კი სრულად ირიცხება გარემოს დაცვის ფონდში. აქვეა სინჰინგსის ბუდისტური ტაძარიც, რომელიც 652 წელს აშენდა და ერთ-ერთი უძველესია აზიაში. ტაძრის შესასვლელთან მოგზაურებს დიდი ბუდას 19-მეტრიანი ბრინჯაოს მოოქროვილი სტატუა ხვდება, რომლის ჩამოსხმაზეც კორეას მთელი მოსახლეობა აგროვებდა თანხას.

ოდესანის ეროვნული პარკი ორ ზონად იყოფა – მე-7 საუკუნის სამონასტრო ზონა, სადაც უამრავი ისტორიული ძეგლია თავმოყრილი და მდინარე სოგიმგანგის ზონა თავისი ველებით, უცნაური ფორმის უზარმაზარი ქვებითა და კლდეებით. პარკის მთავარ ღირსშესანიშნაობებს შორისაა ოქტაგონის მიერ აგებული ცხრაიარუსიანი პაგოდა, სანვონსის ტაძარი 725 წელს ჩამოსხმული ბრინჯაოს ზარით და ბუდას ქვის ფიგურა.

კაიასანის ეროვნულ პარკში, ჰეინსის მონასტერში ქვეყნის მთავარი საგანძური – მე-13 საუკუნის ხის ფირფიტებზე შესრულებული ბუდისტური ტექსტების კრებული – ტრიპიტაკა კორეანა ინახება. 1980-იან წლებში კორეას კულტურის სამინისტრომ სპეციალური მიწისქვეშა საცავი ააგო, სადაც რელიკვიის დასაცავად საჭირო ტემპერატურა და ჰაერის ტენიანობა იყო დაცული. თუმცა, საცავში გადატანილი საცდელი პარტია სწრაფად დაზიანდა და ეროვნული საგანძური ისევ ძველ ადგილს დაუბრუნდა. ტაძართან ახლოს ნებისმიერ მსურველს სულ რაღაც 9 დოლარად შეუძლია შეიძინოს უძველესი ტექსტის ანაბეჭდი სპეციალურ ბრინჯის ქაღალდზე.

პუკჰანსანის ეროვნულ პარკს, რომელიც გინესის რეკორდების წიგნში „ყველაზე პოპულარული და ხშირად მონახულებადი პარკის” სტატუსით შევიდა, ყოველწლიურად 5 მლნ-მდე დამთვალიერებელი სტუმრობს, რაც პირველ რიგში მისი მდებარეობის დამსახურებაა – პარკი სეულის საზღვრებშია მოქცეული და ერთ-ერთი მეტროსადგური პირდაპირ პარკშია მოწყობილი. პუკჰანსანის მთავარ ღირსშესანიშნაობას ბუდისტური ტაძარი ტოსონსა წარმოადგენს, რომლის სტუმართმოყვარე ბერები ყოველთვის დიდი სიამოვნებით უმასპინძლდებიან დამსვენებლებს ბრინჯისა და თხილის ღვეზელით.

ჩედჟუს კუნძულზე მოწყობილ ჰალასანის ეროვნულ პარკამდე მიღწევა ჯიმპოს აეროპორტიდან შიდა რეისით შეიძლება. ჰალასანი ერთადერთი ნაკრძალია, რომელიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ნუსხაში მოხვდა. პარკმა ჩამქრალი ვულკანის – ჰალასანის პატივსაცემად მიიღო სახელი, რომლის სიმაღლე 1950 მეტრს აღწევს და ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი წერტილია. პარკის ტერიტორიაზე რვა სპეციალური ბილიკია მოწყობილი, რომლის მარშრუტი მანდარინის ხეივნებისა და უზარმაზარი მინდვრების გავლით მთის წვერზე სრულდება. ვულკანის კრატერში კი, პატარა მდინარე პენაქტომია, რომელსაც საოცრად ლამაზი, მუქი ლურჯი ფერი აქვს.

პოლონეთის რესპუბლიკა აღმოსავლეთ ევროპაში მდებარეობს და ფართობის მიხედვით (312 658 კვ.კმ) კონტინენტზე მე-9 , ხოლო მსოფლიოში 69-ე ადგილი უკავია. ქვეყნის საზღვრების საერთო სიგრძე 3528 კმ-ია, აქედან 528 კმ საზღვაოა, დანარჩენი კი – სახმელეთო.

პოლონეთის რელიეფი მეტად მრავალფეროვანია. მისი ტერიტორიის დაახლოებით54,2%ზღვის დონიდან 150 მ. სიმაღლეზე მდებარეობს, 36,9% – 150-დან 300 მ სიმაღლემდე, 5,7%– 300-დან 500 მ-მდე და 2,9 % 500-დან 1000 მ-მდე. ქვეყნის ჩრდილოეთ დაცენტრალურ ნაწილში დაბლობები ჭარბობს. ბალტიის ზღვის სანაპიროკილამაზი, ქვიშიანი და ფართო პლაჟებითაა წარმოდგენილი. პოლონეთის უდიდესი მდინარეებია ვისლა და ოდრა, რომლებიც სათავეს კარპატებისა და სუდეტების მთებში იღებენ.

თანამდეროვე პოლონეთის ტერიტორია უძველესი დროიდანაა დასახლებული, რადგან მისი ნაყოფიერი მიწები იქ ცხოვრებისა და სოფლის მეურნეობის განვითარებისთვის მეტად ხელსაყრელი იყო. მე-10 საუკუნეში პოლონელებმა მეზობელი ტომები შემოიკრიბეს და პირველი სახელმწიფო შექმნეს, ხოლო 966 წლიდან ქრისტიანობა მიიღეს. სიტყვა პოლონეთი polanie-ს ტომების სახელიდან მოდის და ნიშნავს „ხალხს, რომლებიც ღია მინდორში ცხოვრობენ“.

პოლონეთი ეთნიკურად ერთეროვანი სახელმწიფოა. ქვეყნის ტერიტორიაზე მცირე რაოდენობით ცხოვრობენ ეთნიკური უმცირესობები: უკრაინელები, ბელორუსები, სლოვენები, ლიტველები და გერმანელები. სლავურ ენებს შორის კი პოლონური მეორე ენაა მოლაპარაკეთა რაოდენობის მიხედვით რუსულის შემდეგ. 60 მილიონი პოლონელიდან დაახლოებით 35% საზღვარგარეთ ცხოვრობს. დიდი პოლონური დიასპორებია აშშ-ში, კანადაში, დიდ ბრიტანეთში, გერმანიაში, ავსტრალიაში, ბრაზილიასა და არგენტინაში.

პოლონელები ღრმად მორწმუნე ხალხია. ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ პოლონეთს ეკლესიების ქვეყანას უწოდებენ. ალბათ გარკვეულწილად სწორედ რწმენა დაეხმარა პოლონელებს, რომ გასული საუკუნის ტრაგიკული მოვლენებისთვის გაეძლოთ. მეორე მსოფლიო ომმაღრმა კვალი დატოვა პოლონეთის ისტორიაში.იმის გასააზრებლად, თუ რა ხდებოდა იმ პერიოდში, ყველაზე კარგად ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკი მეტყველებს.ეს მართლაც შემზარავი ადგილია, მაგრამ ამავე დროსევროპის წარსულის განუყოფელი ნაწილიცაა.ოსვენციმში დაახლოებით 4 მლნ. ადამიანი დაიღუპა, რომელთა უმეტესობა ებრაელი იყო. ათასობით ტუსაღი სამედიცინო ექსპერიმენტების მსხვერპლი გახდა, ხოლო ბანაკში დაბადებულ ბავშვებს მაშინვე წყალში ახრჩობდნენ. ოსვენციმის ტუსაღები 1945 წელს გაათავისუფლეს. დღეს აქ მუზეუმია გახსნილი, სადაც დაღუპულთა ფოტოები და პირადი ნივთები ინახება.

მეორე მსოფლიო ომამდე პოლონეთი ებრაელების ევროპულ ცენტრად ითვლებოდა. აქ დაახლოებით 3.3 მლნ. ებრაელი ცხოვრობდა. 450 ათასმა პოლონელმა ჰოლოკოსტის დროს ებრაელები სიკვდილისგან იხსნა. ნაცისტების მიერ ოკუპირებული პოლონეთი ერთადერთი ტერიტორია იყო, სადაც ებრაელების დახმარება ოფიციალურად ისჯებოდა სიკვდილით. დაახლოებით 50 ათასი პოლონელი სწორედ ებრაელების გადარჩენის გამო ნაცისტებმა სიკვდილით დასაჯეს. დღეს პოლონეთი ევროკავშირისა და ნატო-ის წევრი ქვეყანაა.

პოლონეთსსასახლეების,ციხე-სიმაგრეებისა და მოედნების ქვეყანასაც უწოდებენ.პრაქტიკულად ყველა მსხვილ ქალაქსთავისი ღირშესანიშნაობა აქვსდა თანაც არაერთი.ვარშავაში ეს სასახლის მოედანი და სამეფო სასახლეა, კრაკოვში –ვაველის ციხე-სიმაგრის კომპლექსი დამარიაცკის ეკლესია, პოზნანში – ძველი ბაზარი.საერთოდაც პოლონეთი ძალიან ფოტოგენური ქვეყანაა: აქ ყოველ ნაბიჯზეშეიძლება შეხვდეთ არქიტექტურული ხელოვნების ნიმუშებს. ამიტომ თუ პოლონეთში მოგზაურობას გადაწყვეტთ, თქვენი დრო არა რომელიმე კონკრეტული ობიექტის მონახულებას დაუთმეთ, არამედ მთლიანად ქალაქში ვიზიტს.

პოლონეთს შეუძლია, იამაყოს ნობელის პრემიის თავისი 17 ლაურეატით (ამით იგი აღემატება იაპონიას, ჩინეთს, ინდოეთსა და ავსტრალიას), მათ შორის 4 მშვიდობის დარგშია პრემიის მფლობელი, ხოლო 5 ლიტერატურის დარგში. პოლონეთში დაბადებული მარია კიური (მარია სკლოდოვსკაია) პირველი და ერთადერთი ადამიანი, რომელმაც ნობელის პრემია ორ სხვადასხვა დარგში მიიღო და ასევე პირველი ქალი-პროფესორია სორბონის უნივერსიტეტში.

264-ე რომის პაპი იოანე პავლე მეორე (კაროლ ვოიტილა) ერთადერთი პოლონელი პაპი იყო. მისი პაპად ყოფნის პერიოდი (1978-2005 წ.წ.) რომის პაპების ისტორიაში ხანგრძლივობის მიხედვით მეორეა. მისი სახლი ვადოვიცეში, კრაკოვთან ახლოს, ამჟამად მომლოცველთა ადგილს წარმოადგენს.

პოლონეთი მსოფლიოში ქარვის ყველაზე დიდი ექსპორტიორია. ქვეყანა უძველესი დროიდანაა განთქმული ქარვით, რომელიც 1000 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ქარვის გზით ბალტიის ზღვიდან ადრიატიკის ზღვამდე გადაჰქონდათ. ქვეყნის ჩრდილოეთით მდებარე ქალაქი გდანსკი დღესაც ქარვის მაღაზიების ქსელითაა ცნობილი.

პოლონეთი „ევროპის არყის სარტყელში“ შედის. არყის წარმოების ისტორია ქვეყანაში 500 წელზე მეტს ითვლის. პირველი პოლონური არაყი მე-11 საუკუნეში გაჩნდა. მას „gorzalks“ ერქვა და ისე იყენებდნენ, როგორც წამალს. სხვათა შორის, პოლონეთში, ქალაქ ვროცლავში მდებარეობს ევროპაში ყველაზე ძველი რესტორანი „Piwnica Świdnicka“. ის ჯერ კიდევ 1275 წელს გაიხსნა.

პოლონეთის ქალაქები გდანსკი, ტორუნი, ვროცლავი და ჩენსტოხოვო დიდი პოპულარობით სარგებლობს ტურისტებს შორის. ეს უკანასკნელი ევროპაში მომლოცველთა ერთ-ერთი მთავარი ცენტრია. აქ, იასნოგორსკის მონასტერში ღვთისშობლის ჩენსტოხოვოს სასწაულმოქმედი ხატი ინახება. ითვლება, რომ ხატი წმინდა ლუკამ, ევანგელიის ერთ-ერთმა ავტორმა დაწერა. ხატი ძვირფასი თვლებითაა შემკული, რომლებიც მას განკურნებულმა მორწმუნეებმა შესწირეს.

იუნესკოს მსოფლიოს მემკვიდრეობის სიაში პოლონეთის რამდენიმე ძეგლია შესული. ესენია: ვარშავის ძველი ქალაქი, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ნანგრევებიდან აღადგინეს. ქალაქის რეკონსტრუქცია ძველი გეგმების, სურათებისა და აღწერების მიხედვით ხდებოდა. შედეგად დანგრეული კვარტლის ადგილას არტიტექტურული კომპლექსი შეიქმნა, რომელიც შუასაუკუნეების ორიგინალს უფრო ჰგავს, ვიდრე ომამდელს.

კრაკოვის ოფიციალური სახელწოდება – სამეფო დედაქალაქია (Stołeczne Królewskie Miasto Kraków), თუმცა მას რას აღარ ეძახიან – პოლონეთის კულტურული დედაქალაქი, ტურისტული დედაქალაქი, პოლონეთის ათენი და ა.შ. კრაკოვის თითოეული ქუჩა და ისტორიული ძეგლი გულითადად ინახავს და გადმოსცემს პოლონეთის ისტორიას დაარსების დღიდან დღემდე. კრაკოვი პოლონეთის ქალაქებიდან ერთ-ერთი ულამაზასია. მის ძველ დასახლებებს პოლონელები „სტარი რინოკს“ უწოდებენ და ეს ადგილები სწორედ რომ სიძველისა და სილამაზის სიმბოლოდ შეიძლება ჩაითვალოს. თუ ვაველი კრაკოვის და მთლიანად პოლონეთის სულს განასახიერებს, მაშინ კრაკოვის გული – ძველი ქალაქია. იუნესკო-ის ნუსხაში ასევე შესულია კრაკოვთან მდებარე ხელოსნების ძველი დასახლებები სტრადომი და კაზიმეჟი, ოდესღაც პოლონელი ებრაელების ქალაქები.

მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზეძველი მარილის მაღარო – ველიჩკა – მე-13 საუკუნიდან მოქმედებს. ველიჩკას მარილის საბადოები შვიდსართულიანი მიწისქვეშა ქალაქია და კორიდორებისა და გალერეებისგან შედგება, რომელთა საერთო სიგრძე 200 კმ-ია. ტურისტული მარშრუტი სამ დონეზე გადის და მარილისგან შექმნილ ძეგლებს, დარბაზებსა და ტბებს მიუყვება. 100 მეტრსიღრმეზე აქ ბანკეტებსა და სადღესასწაულო მეჯლისებსაც კი აწყობენ.

შუა საუკუნეების ქალაქი ტორუნი ასეულობით გოთიკური სტილის სახლითაა ცნობილი. მათ შორისაა ის სახლიც, რომელშიც ნიკოლოზ კოპერნიკი დაიბადა. სწორედ მან პირველმა წამოაყენა მსოფლიოს ჰელიოცენტრული სისტემის მოდელი და ამტკიცებდა, რომ დედამიწა მზის გარშემო მოძრაობს და არა პირიქით, როგორც ეს ადრე მიაჩნდათ.

ბელოვეჟის ეროვნული ნაკრძალი ორი სახელმწიფოს – პოლონეთისა და ბელარუსიის ტერიტორიაზე მდებარეობს. იგი ყველაზე მსხვილი ტყის მასივია ცენტრალურ ევროპაში, რომელიც ბუნებრივი სახითაა შენარჩუნებული. ბელოვეჟის ნაკრძალის სიმბოლოა ზუბრი – ევროპის ყველაზე დიდი ცხოველი. იუნესკოს სიაში ასევე შესულია „ჯვაროსანთა სასახლე“ მალბორკში,ციხე-ქალაქი – ზამოსცი და ოსვენციმი.

და ბოლოს, ორიოდე სიტყვა ჩემს საყვარელ საუნივერსიტეტო ქალაქ ლოძიზე, სადაც გასული საუკუნის 80-იან წლბეში ვსწავლობდი აგცვლითი პროგრამით. ლოძი მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით მესამე ქალაქი პოლონეთში. იგი ქვეყნის ცენტრალურ ნაწილში, ვარშავის სამხრეთ-დასავლეთით მდებარეობს და მისგან 120 კმ.-ითაა დაშორებული. ლოძი პოლონეთის მსუბუქი და ელექტრონული მრეწველობის ცენტრად ითვლება.

მსოფლიოს ნებისმიერი ქვეყნის მცხოვრები ამაყობს თავისი ეროვნული დროშით. ეს გასაკვირი არცაა, რადგან დროშის ფერები ეხმარება ადამიანებს ერთნაირი განცდების ჩამოყალიბებაში: საფეხბურთო მატჩი ეროვნული გუნდის მონაწილეობით ან მხიარული სახალხო დღესასწაული მთავარი ეროვნული
სიმბოლოს – დროშის გარეშე ხომ საერთოდაც წარმოუდგენელია.
დროშები პირველად ჩინეთსა და ინდოეთში გაჩნდა, მოგვიანებით კი მთელ მსოფლიოში გავრცელდა. ჩინეთში დროშებს უკვე ჩვენს ერამდე 1100 წელს
იყენებდნენ და მათ ძირითადად აბრეშუმის ქსოვილისგან ამზადებდნენ, რაც ამ ქსოვილის სიიაფით აიხსნებოდა. ევროპაში დროშები ფართოდ შუა საუკუნეებში – ჯვაროსნული ლაშქრობების დროს გავრცელდა.
დროშების შემსწავლელ მეცნიერებას ვექსილოლოგია ჰქვია. მსოფლიოს ყველა ქვეყანას საკუთარი სახელმწიფო დროშა აქვს, რომელიც სახელმწიფოს ოფიციალური განმასხვავებელი ნიშანია და მის აღწერილობას კანონი, როგორც წესი, კონსტიტუცია ადგენს. სახელმწიფო დროშა სახელმწიფოს სუვერენიტეტის სიმბოლოდ ითვლება. იგი წარმოადგენს ერთფერ ან მრავალფერ ქსოვილს, რომელზეც შესაძლოა გამოსახული იყოს რაიმე ემბლემა. სახელმწიფო დროშა აღმართულია სახელმწიფო დაწესებულებების, საელჩოების, საკონსულოების და სხვა დაწესებულებების შენობებზე. გარდა სახელმწიფოებრივი დროშისა, ქვეყნებს ასევე გააჩნიათ სამხედრო-საზღვაო და სავაჭრო-კომერციული დროშები (გამოიყენება გემებზე).
ზოგიერთ ქვეყანაში, მაგალითად აშშ-ში, სამივე მიზნით ერთი მთავარი დროშა გამოიყენება. აღსანიშნავია, რომ საკუთარი დროშები გააჩნია არა მარტო სახელმწიფოებს, არამედ პროვინციებს, ოლქებსა და რეგიონებს, ქალაქებს, კლუბებსა და საზოგადოებებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებს (მაგ; გაერო), კომერციულ კომპანიებს, საზოგადოებრივ მოძრაობებს (მაგ; პაციფისტებს, გრინპისს) და ზოგადად ყველა სუბიექტს, ვისაც სურს საკუთარი იდენტობის ხაზგასმა. ისინი სწორედ ამ მარტივი და ძველი ინსტრუმენტით სარგებლობენ.
დროშები ყოველთვის იყო პოპულარული და, რაც მთავარია, მათთან დაკავშირებულია საინტერესო, საიდუმლო და ზოგჯერ კურიოზული ისტორიებიც.

მსოფლიოს ქვეყნები დროშებით

მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობის დროშები მართკუთხედის ფორმისაა ზომებით 2:3 ან 1:2, თუმცა არსებობს გამონაკლისები: ზოგიერთი ევროპული სახელმწიფოს, მაგ: ვატიკანისა და შვეიცარიის დროშები კვადრატის ფორმისაა, ხოლო ნეპალის დროშა – სიმაღლეზე განლაგებული და ერთმანეთთან შერწყმული 2 სამკუთხედისგან შედგება.

ფერები

სამფერიანი ყველაზე ძველი დროშა, რომელიც დღემდე გამოიყენება ნიდერლანდის დროშაა, რომელიც თითქმის უცვლელი სახით მე-16 საუკუნის ბოლოდან გამოიყენება. ამ პერიოდში „ქვედა ქვეყანა“, ასე უწოდებდნენ იმ დროს ნიდერლანდს, დამოუკიდებლობისათვის იბრძოდა. ახალგაზრდა დემოკრატიული ქვეყნის დროშად აჯანყების მეთაურის პრინცი ორანის დროშა შეირჩა მისი მშობლიური ფერებით: ფორთოხლისფერი, თეთრი და ლურჯი.
ზოლების რაოდენობა, ისევე როგორც თანმიმდევრობა, დროშაზე დიდი ხნის მანძილზე იცვლებოდა. დროთა განმავლობაში ფორთოხლისფერი დროშა წითლით შეიცვალა, 1630 წლის შემდეგ კი – საერთოდ აღარ გამოიყენებოდა. ყველაზე გავრცელებული ვერსიით ეს იმიტომ მოხდა, რომ შორი მანძილიდან ფორთოხლისფერისა და ლურჯის კომბინაცია ცუდად აღიქმებოდა, ვიდრე წითელისა ლურჯთან, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია ზღვაში ცურვისას.

სახელმწიფო დროშების ყველაზე პოპულარული ფერებია წითელი, თეთრი და ლურჯი. ამ ფავორიტი სამეული ფერებისგან შედგება რუსეთის, საფრანგეთის, აშშ–ს, გაერთიანებული სამეფოს, ავსტრალიის, ახალი ზელანდიის, ნიდერლანდის, სერბეთის, ტაილანდისა და სხვა მრავალი ქვეყნის დროშა. შედარებით ნაკლებად პოპულარულია ყვითლის, შავისა და მწვანე ფერის ტრიო. მათ ვხვდებით ესპანეთის, გერმანიის, იტალიისა და ვატიკანის დროშებზე.

ყველაზე მარტივი, ერთფეროვანი დროშა 2011 წლის ოქტომბრამდე ლიბიას ჰქონდა. ის სწორედ იმითაა განსაკუთრებული, რომ ერთადერთი დროშაა მსოფლიოში, რომელიც მხოლოდ ერთი ფერისაა და დეკორით არააა გაფორმებული. დროშის მწვანე ფერი ქვეყნის სახელმწიფო რელიგიის – ისლამის სიმბოლოა. მაგრამ კადაფის რეჟიმის დამხობის შემდეგ მწვანე მართკუთხედმა სახელმწიფოებრივი სიმბოლოს მისია დაკარგა. 2011 წლის თებერვალში კადაფის წინააღმდეგ მომხდარი აჯანყების მონაწილეებმა ყოფილი მონარქის დროშის გამოყენება დაიწყეს, რომელიც მოგვიანებით ეროვნული გარდამავალი საბჭოს ოფიციალური დროშა გახდა.

ციური სხეულები დროშებზე
სამხრეთ ნახევარსფეროს ყველაზე ცნობილი სამხრეთის ჯვრის თანავარსკვლავედი ერთდროულად რამდენიმე ქვეყნის სახელმწიფო დროშაზეა გამოსახული:
ბრაზილიის, პაპუა–ახალი გვინეის, ავსტრალიის, ახალი ზელანდიის და სამოას. რაც შეეხება დიდი დათვის თანავარსკვლავედს, იგი აშშ–ს ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე შტატის ალასკის დროშაზე იწონებს თავს. აი, მთვარე და ნახევარმთვარე, ძირითადად, მუსულმანური ქვეყნების, მაგ; თურქეთის, აზერბაიჯანის, თურქმენეთის, უზბეკეთის, ალჟირის, მავრიტანიის, სინგაპურის, მალაიზიის, პაკისტანისა და ტუნისის დროშების მთავარი ატრიბუტია. სხვადასხვა ქვეყნის დროშაზე მზეც ხშირად არის გამოსახული, ამასთან როგორც სხივებით, მაგ. არგენტინისა და ურუგვაის დროშებზე, ისე მხოლოდ წრის სახით, მაგ. იაპონიის, ბანგლადეშის, ნიგერის დროშებზე. გვინეის დროშაზე კი მზე ყვითელი ზოლის სახითაა და წითელ და მწვანე ვერტიკალურ ზოლებს შორისაა მოქცეული. კირიბატმა და მალავიმ, ასევე ტაივანმაც თავის სიმბოლოდაც მზე აირჩიეს. სკანდინავიური ჯვარი გვხვდება ჩრდილოეთ ევროპისქვეყნების დანიის, ისლანდიის, ნორვეგიის, ფინეთის და შვედეთის დროშებზე.

წარწერები დროშებზე
ერაყის, ავღანეთის, საუდის არაბეთის დროშებზე არაბული წარწერებია. ბრაზილიის დროშაზე დევიზი პორტუგალიურ ენაზე წერია, ჰაიტის დროშაზე – ფრანგული, ხოლო ბელიზისა და სან–მარინოს დროშებზე – ლათინური წარწერებია. მცირე მასშტაბის, და ამიტომ თითქმის შეუმჩნეველი, ესპანური წარწერები გვხდება ესპანეთის, ბოლივიის, გვატემალას, დომინიკის რესპუბლიკის, კოსტა–რიკას, ეკვატორული გვინეის და სალვადორის დროშებზე, ასევე ვენესუელას გერბზე, რომელიც თავის მხრივ ამ ქვეყნის დროშაზეა გამოსახული.

სიმბოლოები
ნამგლისა და უროს მსგავსი ჰერალდიკური სიმბოლოები შეიძლება შევნიშნოთ ანგოლის დროშაზე, ხოლო მოზამბიკის დროშაზე კი – არც მეტი არც ნაკლები
კალაშნიკოვის ავტომატია გამოსახული.

ერთნაირი დროშები
მონაკოსა და ინდონეზიის დროშებზე სახელმწიფო სიმბოლოები იდენტურია: წითელი და თეთრი ჰორიზონტალური ხაზები. 1945 წელს დამოუკიდებელი
ინდონეზიის მიერ მიღებული წითელ–თეთრი ბიფერები მონაკოს მთავრობამ გააპროტესტა, მაგრამ მათი პროტესტი არ იქნა მიღებული, რადგან ინდონეზიამ დაამტკიცა, რომ მათი დროშა საკმაოდ ძველი წარმოშობისაა.

ნეკერჩხლის ფოთოლი კანადის დროშაზე
კანადის დროშას უმეტესობა მასზე გამოსახული ნეკერჩხლის ფოთლით ცნობს. მაგრამ ალბათ ცოტას თუ მიუქცევია ყურადღება, რომ ცნობილი ფოთოლი თეთრ ფონზე ძალიან განსხვავდება ორიგინალისგან. ნამდვილ ნეკერჩხლის ფოთოლს 27 მკვეთრი გვერდი აქვს, დროშაზე კი მხოლოდ 11–ია. ნეკერჩხალი ყოველთვის არ იყო კანადის ეროვნული სიმბოლო. ქვეყანა შეიძლება ითქვას სასწაულებრივად გადაურჩა დროშას, რომელზეც გამოსახული უნდა ყოფილიყო თახვი. არადა მე–19 საუკუნეში კანადის მოსახლეობის ერთიანი სიმბოლო სწორედ ეს პატარა და სასარგებლო ცხოველი იყო. მაგრამ, როცა ტორონტოში უელსის პრინცის საზეიმო შეხვედრისთვის ემზადებოდნენ დადგა საკითხი, თუ რით უნდა მისალმებოდნენ სტუმარს ემიგრანტების კანადაში დაბადებული შვილები და ე.წ. „თახვის“ იდეა სასწრაფოდ უარყოფილი იქნა. გადაწყვეტილება იმ ადგილებში ყველაზე გავრცელებული მცენარის – ნეკერჩხლის – სასარგებლოდ გადაწყდა.

ყველაზე კეთილი დროშა
კუნძულ–სახელმწიფო შრი–ლანკას, წარსულში ცეილონს, ყველაზე ბუდისტური და მშვიდობისმოყვარე სახელმწიფო დროშა აქვს. მსოფლიოს ყველა ეროვნული დროშის ფერები შეიძლება ითქვას ერთსა და იმავეს აღნიშნავს: სიმამაცე, პატივი, სიამაყე, ვაჟკაცობა, გამბედაობა, სამხედრო გამარჯვებები. შრი–ლანკას დროშა, უფრო სწორედ კი წმინდა ხის – ბოდხის 4 ფოთოლი, პირიქით – სიყვარულის, თანაგრძნობის, სიმშვიდისა და ბედნიერების სიმბოლოა.

ვეტერანი დროშა
მსოფლიოს ყველაზე ძველი დროშა დანიას აქვს. თეთრი ჯვარი წითელ ფონზე პირველად 1219 წელს გამოჩნდა, რასაც ბუნებრივია იმ პერიოდში მისტიკის გარეშე არ ჩაუვლია. ლეგენდის მიხედვით, დროშა ციდან ჩამოვარდა და ესტებთან მებრძოლ დანიელს თავზე დაეცა. ამ დროს კი დანიელ მებრძოლთა სიცოცხლის გადასარჩენად თურმე ეპისკოპოსი ლოცულობდა. ბრძოლა დანიელებმა მოიგეს, ხოლო დროშას დღემდე იყენებენ და სახელიც კი დაარქვეს – დანებერგი. დანიის დროშა სხვა სკანდინავიური ქვეყენების დროშების დიზაინის შთაგონების წყაროც გახდა. აღსანიშნავია, რომ ავსტრიაც პრეტენდენტია მსოფლიოში ყველაზე ძველი დროშის სახელის მოსაპოვებლად, თუმცა მათი დროშა 1230 წლით თარიღდება.

პატრიოტიზმის რეკორდი
მსოფლიოში ყველზე დიდი ეროვნული დროშის მფლობელი არც თუ ისე დიდი ხნის წინ რუმინეთი გახდა. გინესის რეკორდების წიგნის წარმომადგენლებმა გულდასმით გაზომეს რა ბუქარესტიდან 35 კმ–ის დაშორებით მდებარე სოფელ კლინჩელის მოსახლის მიერ შექმნილი დროშა, რეკორდი დააფიქსირეს. ადგილობრივი სამკერვალო ფაბრიკის მუშებმა 70 კმ. ძაფი დახარჯეს, რათა 349X227 მ. ზომების დროშა შეეკერათ. საინტერესოა, რომ მისი ჩამოკიდება არც უფიქრიათ, რადგან დროშა 10 საფეხბურთო მოედნის ფართობის ტოლია და ამიტომ უბრალოდ სოფლის გვერდით მინდორზე გაშალეს.

ორმხრივი დროშა
პარაგვაის დროშა ორმხრივია. წინა მხარეზე გამოსახულია ვარსკვლავები და წარწერა „Republica del Paraguay“, ხოლო უკუღმა მხარეზე – ლომი და ლოზუნგი “Paz Y Justicia” – ანუ „მშვიდობა და სამართლიანობა“.
დროშა ობსერვატორია
დროშაზე გამოსახული ცხოველებით, მცენარეებითა და იარაღით ბევრ ქვეყანას შეუძლია იამაყოს, მაგრამ სამეცნიერო ხელსაწყოთი მხოლოდ ერთს – პორტუგალიას. თუ მათ დროშას დააკვირდებით წითელ და მწვანე ფერებს შორის გერბის უკანა ფონზე, არა მხოლოდ ოქროსფერ ბურთს შენიშნავთ, არამედ არმილარულ სფეროს. ეს ხელსაწყო ნავიგაციაში და ასტრონომიული დაკვირვებებისთვის გამოიყენებოდა. სახელმწიფო დროშაზე მისი გამოსახვა კი პორტუგალიელი მოგზაურებისა და ზღვაოსნების დამსახურებაა.
დროშა ტრასფორმატორი
ყველაზე ცვალებადი დროშა ფილიპინების საკუთრებაა და სწორედ ამითაა იგი უნიკალური. ამ ქვეყნის დროშის ფერები ადგილებს იცვლის: მშვიდობიანობის დროს ზედა ზოლი ლურჯია, ხოლო ქვედა – წითელი, ომის დროს კი – პირიქით. ფილიპინები კუნძულოვანი სახელმწიფოა და დროშას, რომელიც 1898 წელს მიიღეს, სავარაუდოდ ამ ფორმით იმიტომ იყენებდნენ, რომ ქვეყნის მოსახლეობისათვის
დროულად ეცნობებინათ საფრთხის შესახებ.

და კიდევ…

ხშირად ერთი ქვეყნის დროშა ზეგავლენას ახდენს ამავე რეგიონში მდებარე სხვა ქვეყნების დროშებზე. იდეა საკმაოდ მარტივია: დროშის ფერების შერჩევისას მისი შემქმნელები ცდილობენ გადმოსცენ იმ ქვეყნის მოსახლეობის უმნიშვნელოვანესი იდეები და ფასეულობები. ხშირად კი აღმოჩნდება, რომ ამ იდეებსა და ფასეულობებს მეზობელი ქვეყნებიც იზიარებენ. გარდა ამისა ბევრი ქვეყანა მზადაა ლოიალობის ნიშნად შედარებით განვითარებული, ლიდერი ქვეყნების დროშების ფერები გამოიყენოს. ხშირად მთელი ჯგუფი ქვეყნებისა, ამა თუ იმ მიზეზის გამო, ერთი რომელიმე ქვეყნის დროშის ფერებს იყენებს. მაგ. არსებობს ე.წ. პან-აფრიკული ფერები – მწვანე, ყვითელი (ოქროსფერი) და წითელი. ზოგჯერ მათ ასევე უმატებენ შავ ფერს. ეთიოპია პირველი აფრიკული ქვეყანაა, რომელმაც ეს ფერები გამოიყენა საკუთარ დროშაზე, თანაც ფერები თავდაპირველად ცისარტყელას გამოსახავდა.

საქართველოს დროშა
2004 წლის 14 იანვრიდან საქართველოს ახალი სახელმწიფო დროშა აქვს. საქართველოს დროშაზე მოცემული გამოსახულება — ვერცხლის (თეთრ) ფონზე
ერთი სწორკუთხა ჯვარი, კუთხეებში ოთხი მცირე ჯვრით — ზოგადქრისტიანული სიმბოლოა, რომელიც მაცხოვარსა და ოთხ მახარობელს განასახიერებს. ვერცხლი (თეთრი) ჰერალდიკურად უმანკოებას, უბიწობას, სიწმინდეს, სიბრძნეს აღნიშნავს, ხოლო წითელი — სიმამაცეს, ვაჟკაცობას, სამართლიანობას და სიყვარულს. ეს დროშა საქართველოს ტერიტორიის აღმნიშვნელად ანჯელინო დულჩერის (1339 წ.) და ფრაჩესკო და დომენიკო პიციგანების პორტულანოებზე იყო დაფიქსირებული.

მოგზაურები, ლათინური ამერიკის ქვეყნებს შორის, კოსტა-რიკას ყველაზე სასიამოვნო ქვეყანად თვლიან. კოსტრა-რიკა 1502 წელს ქრისტეფორე კოლუმბმა აღმოაჩინა. ეს ერთადერთი სახელმწიფოა კონტინენტზე, სადაც არა ჰყავთ არმია და მხოლოდ პოლიცია იცავს ქვეყანას. „ტიკო“ – ასე უწოდებენ კოსტა-რიკელებს მეზობელი ქვეყნების მცხოვრებლები. ისინი კი იმით ამაყობენ, რომ მათ უფრო მეტი მასწავლებლები ყავთ, ვიდრე პოლიციელი. მართლაც, ეს ცენტრალური ამერიკის ყველაზე განათლებული სახელმწიფოა, სადაც მოსახლეობის 90% წერა-კითხვის მცოდნეა.

კოსტა-რიკელები, მეზობელი ქვეყნების მხიარული და ხმაურიანი ხალხისგან, სიდინჯით გამოირჩევიან. გარეგნულად, ჩაცმულობით, მანერებით, გემოვნებით ისინი უფრო ინგლისელებს ჰგვანან.

კუნძულის წიაღი მდიდარია ოქროთი, ვერცხლით, მანგანუმით, ნავთობით, რაც ხელს უწყობს ქვეყნის განვითარებას .კოსტა-რიკაში ნაყოფიერი ნიადაგები და სოფლის მეურნეობისთვის ხელშემწყობი ჰავაა და შესაბამისად იგი აგრარული ქვეყანაა. აქ მოჰყავთ ყავა, ბანანი, კაკაო, განვითარებულია მეცხოველეობა, რომლის პროდუქციაც საზღვარგარეთ გააქვთ.

ქვეყანაში ხშირი მიწისძვრების გამო ძირითადად ჭარბობს ხის სახლები. კუნძულზე ბევრია მოქმედი ვულკანი. ქალაქის ცენტრალურ მოედნიდან კარგად მოჩანს ვულკანი „ოთხი ძმა“, რომლებსაც საერთო მასიური ძირი აქვთ. ერთი ბოლავს, მეორედან ძლიერი ხმები ისმის და კრატერიდან კილომეტრზე ფერფლისა და აირის ნარევი ადის, მესამედან კი – ცხელი გეიზერი გადმოჩქეფს.

ქვეყნის დედაქალაქ სან-ხოსედან გაყვანილია გზა ვულკან ირასუმდე, სადაც ცნობისმოყვარე და დაინტერესებულ პირებს კრატერში ჩახედვაც კი შეუძლიათ. 1968 წელს ირასუს ამოფრქვევამ დიდი ზიანი მიაყენა ახლომახლო რაიონებს. არანაკლებ საშიშია ვულკანი არენალია, რომელიც დედაქალაქიდან 175 კმ-ითაა დაშორებული. 1968 წელს მისმა ამოფრქვევამ 20 ათასი ადამიანი უსახლკაროდ დატოვა.

კოსტა-რიკის ტერიტორიას წარმოადგენს ასევე კუნძული ქოქოსი წყნარ ოკეანეში, რომელიც ქვეყნის დასავლეთი სანაპიროდან 600 კილომეტრზე, გალაპაგოსის არქიპელაგის მახლობლად მდებარეობს. 1997 წელს კუნძული იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში შეიტანეს.

ირლანდიის კოლონიზაცია ინგლისის მიერ XII ს-ში დაიწყო და შვიდი საუკუნის განმავლობაში ბრიტანეთის კოლონიას წარმოადგენდა. იგი პირველი ქვეყანაა ბრიტანეთის იმპერიაში, რომელმაც დამოუკიდებლობა მოიპოვა. 1900 წლამდე აქ დიდ ბრიტანეთს პოზიციები მყარად ეკავა. საუკუნის დასაწყისში დაიწყო ირლანდიელი ხალხის ბრძოლა დამოუკიდებლობისთვის, რის შედეგადაც სამხრეთ ირლანდიამ დომინიონის სტატუსი მიიღო, ხოლო ჩრდილოეთ ირლანდია კი დიდ ბრიტანეთს შეუერთდა. 1949 წელს სამხრეთ ირლანდია დამოუკიდებელ რესპუბლიკად გამოცხადდა.

ირლანდია ფართობის მიხედვით მესამე კუნძულია ევროპაში და მეოცე – მსოფლიოში. კუნძულს დასავლეთით აკრავს ატლანტის ოკეანე, ხოლო დიდი ბრიტანეთისგან ირლანდიის ზღვითა და წმინდა გიორგის სრუტითაა გამოყოფილი. გოლფსტრიმის თბილი დინების წყალობით კუნძულზე თითქმის არ იცის ზამთარი. მთელი წლის განმავლობაში მწვანედ ბიბინებს საძოვრები – ირლანდიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სიმდიდრე. ამიტომ ირლანდიას ”ზურმუხტის“ კუნძული ჰქვია. მწვანე ფერი ირლანდიის ეროვნული ფერია, ხოლო მწვანე სამყურა – ქვეყნის სიმბოლო.

კუნძულის სამხრეთი თბილი დინების წყალობით, სუბტროპიკებს წააგავს. სანაპიროს გასწვრივ თავს იწონებენ პალმები, ქარისგან დაცულ ხეობებში იზრდება ბამბუკი, მზისკენ მიისწრაფვის მარწყვის ხის ტოტები, კლდეებზე და ციხე-სიმაგრეთა ნანგრევებში ყველგან წააწყდებით ღია ფერის ყვავილებით დამშვენებულ ფუქსიას.

ირლანდიის ტურისტთა ბიურო მოყვარულებს „თითო ანკესზე თითო ტბას“ პირდება. აქ მრავლადაა თევზით მდიდარი ტბები, რაც თევზაობის მოყვარულ ტურისტებს იზიდავს. ირლანდიაში დაჭაობებული ტერიტორიებს ქვეყნის ტერიტორიის 1/6 უკავიათ.

ირლანდიის დასავლეთ სანაპიროსთან მდებარეობს ცნობილი კუნძული არანი, სადაც ქვების მეტი თითქმის არაფერია. “მიწა არ არის, ის უნდა შექმნა” – ამბობენ აქაურები და ამიტომაც კუნძულელები კალათებით ეზიდებოდნენ ქვიშას, ლამს, წყალმცენარეებს და მცირე ფართობებზე შექმნეს ნიადაგი. დედამიწის ეს მწვანე “ნაკუწები” ნაცრისფერი ქვის კედლებითაა გარშემორტყმული, რომელთა გარეშე გრიგალები და წვიმები ზღვაში ჩაიტანდნენ ადამიანის ნამოღვაწარს. აქ იმდენი ქვაა, რომ ამბობენ: ”ყოველ ახალშობილს მუშტში ქვა უკავიაო”. კუნძულ არანზე და კუნძულ კანემარაზე დღემდე შემორჩენილია ირლანდიური (გელური) ენა.

ირლანდიის დედაქალაქ დუბლინში თავმოყრილია ირლანდიის მრეწველობის თითქმის ნახევარზე მეტი. აქ არის ლუდის იმპერიის ციტადელი, რომელიც თავისი პროდუქციით არა მარტო ირლანდიას, არამედ ათობით სხვა ქვეყანასაც ამარაგებს.

წმინდა პატრიკი ირლანდიის მფარველი წმინდანია და 17 მარტს წმინდა პატრიკის დღეს აღნიშავენ. ეს დღე თავიდან კათოლიკურ დღესასწაულად ითვლებოდა, ხოლო XVII საუკუნიდან ოფიციალურად დაწესდა დღესასწაულად და ირლანდიის კულტურის ეროვნულ დღედ გამოცხადდა. 17 მარტი ირლანდიის რესპუბლიკაში უქმე დღედ არის გამოცხადებული და წმინდა პატრიკისადმი მიძღვნილი ფესტივალი იმართება. ამ დღესასწაულს ასევე იმ ქვეყნებშიც აღნიშნავენ, სადაც დიდია ირლანდიური დიასპორა: ამერიკაში, დიდ ბრიტანეთში, კანადაში, არგენტინაში, ავსტრალიაში, ახალ ზელანდიაში და ა.შ.

ირლანდია ამაყობს თავისი შვილებით: აქაურები იყვნენ დიდი დრამატურგი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ბერნარდ შოუ, მწერლები ოსკარ უაილდი და სემიუელ ბეკეტი, პოეტი და დრამატურგი ჯეიმზ ჯოისი, დრამატურგი შონ ოძკეისი და სხვები.

ახლო აღმოსავლეთი, რომლიც ევროპის, აზიისა და აფრიკის შესაყარზე მდებარეობს, ერთ-ერთი ძირითადი კვანძი იყო, სადაც თავს იყრიდა და საიდანაც ვრცელდებოდა სხვადასხვა კულტურა. ამ რეგიონში ბუნებრივ-გეოგრაფიული, ისტორიულ-კულტურული პირობებით და ცხოვრების წესით განსხავავებული რამდენიმე სახელმწიფოა, რომელთა უმეტესობა არაბული სამყაროს ნაწილია. სწორედ აქ მდებარეობს უძველესი და, ამავე დროს, შედარებით ახალი, მსოფლიოში ერთადერთი ებრაული ქვეყანა – ისრაელი. იგი 1948 წლის 14 მაისს შეიქმნა და ებრაელი ხალხის სუვერენიტეტი აღსდგა. ამჟამად ქვეყნის აფრთობი 20 770 კვ. კმ-ია. ქვეყანა ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ 470 კმ-ზეა გადაჭიმული, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი სულ რაღაც 137 კმ-ია. ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროდან მკვდარ ზღვამდე 1.5 სთ სავალი გზაა.

მიუხედავად ტერიტორიის სიმცირისა, ქვეყნის რელიეფი, კლიმატი და, საერთოდაც, ბუნება დიდი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა. ზღვის სანაპიროს გასწვრივ დიუნებიანი ყვითელი ფერის ქვიშიანი ზოლი ვრცელდება, სადაც ალაგ-ალაგ კურკარის (სილისა და ნიჟარების მარჩენებისგან აგებული ქანი) ბორცვებია აღმართული. დღესდღეობით სანაპრიო ზოლი ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ტერიტორია ქვეყანაში. აქ მცხოვრებ ადამიანებს ამისთვის უწყლობასა და უნაყოფობასტან ხანგრძლივი ბრძოლა მოუხდათ. დღეს ეს რეგიონი საირიგაციო სისტემებით ირწყვება და დიუნების ადგილას გაჩნდა დასახლებები, ბაღები, ციტრუსების პლანტაციები, პარკები.

ისრაელის ჩრდილეოთი ნაწილში ერთმანეთს ენაცვლება მაღალი მთები და ღრმა ხეობები, მიწისზედა და მიწისქვეშა კარსტული რელიეფის ფორმები მ.შ. მღვიმეები. ლანდშაფტების მრავალფეროვნებამ ეს მხარე ნაკრძალების სამეფოდ აქცია: აქ ასამდე ნაკრძალი და ეროვნული პარკია თავმოყრილი, რომელთა საერთო ფართობი 1000 კვ. კმ-ზე მეტია. ქვეყანაში ბუნების დაცვა სახელმწიფო მნიშვნელობის საქმეა. უფრო მეტიც, ფრინველთა გადაფრენის დროს თვითმფრინავებისა და ფრინველების შეჯახების თავიდან ასაცილებლად იკრძალება მოძრაობა ფრინველთა გადაადგილების მიმართულებით. ბიბლიაში მოხსენიებული ფლორისა და ფაუნის სახობების აღდეგინა და შენარჩულების მიზნით ქვეყნის ცენტრში ბოტანიკური ნაკრძალი „ნეოთკედუმიმი“ და ზოოლოგიური ნაკრძალი „ჰაიბარია“ შექმნილი. ამ ნაკრძალებში მომუშავე მეცნიერები მთელ მსოფლიოში მოგზაურობენ და აგროვებენ მცენარეთა და ცხოველთა სახეობებს.

ტყეების ფართობი ისრაელში ყოველწიურად იზრდება. იგი ერთადერთი ქვეყანაა მსოფლიოში, რომელიც 21-საუკუნეს მწვანე ნარგავების ზრდის რეკორდული რაოდენობით შეხვდა. ამასთან ეს ნარგავები ძირითადად უდაბნოს ტერიტორიაზეა. ისრაელის ჩრდილოეთით შემორჩენილია ზეთისხილის ხეები, რომელთა ასაკი 2000 წელზე მეტია და თითქმის რომის იმპერიის ხნისაა.

ისრაელის წყლის მთავარი არტერია მდინარე იორდანეა, რომელიც სათავეს სამი ნაკადულის – დანის, ხერმონისა და სნირის შეერთების ადგილიდან იღებს. იორდანე ჯერ ტბა კინერეთსა და ტიბერიადის გაივლის და შემდეგ მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მკვდარი ზღვის შეასხებ ბევრი რამაა ცნობილი: ის, რომ იგი დედამიწის ხმელეთის ყველაზე დაბალი ადგილია და ზღვის დონიდან 401 მ-ით დაბლა მდებარეობს; ის რომ იგი ყველაზე მარილიანი ტბაა დედამიწაზე (მარილის კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება) და სწორედ ამიტომ, მიუხედავად მისი დიდი სიღრმისა (356 მ), მასში ჩაძირვა შეუძლებელია. ის, რომ, მისი ნაპირები მარილის სქელი ფენითაა დაფარული, ხოლო წყალი მდიდარია ნატრიუმისა და კალიუმის მარილებით, ასევე ბრომით და ამიტომაც ზღვის წყალი და ტალახი სამკურნალო და კოსმეტიკური თვისებებით გამოირჩევა. ტბის დასავლეთ ნაპირას, მდ. იორდანეს შესართვათან ახლოს ბიბლიური ცნობილი ქალაქები სოდომი და გომორი მდებარეობდა.

ისრაელში 8 მლნ. კაცი ცხოვრობს და მოსახლეობის 76 %-ზე მეტი ებრაელია. ასევე ცხოვრობენ არაბები, სომხები და კიდევ 70 სხვა ეროვნების წარმომადგენლები. ისრაელელების ცხოვრების წესი განსხვავებულია თანამედროვედან ტრადიციულამდე, საქალაქოდან -სასოფლომდე, კოლექტიურიდან – ინდივიდუალურამდე. ისტორიული და რელიგიური თვალსზრისით ებრაელები ერთი ხალხია, თუმცა მრავალი საუკუნის განმავლობაში მსფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში ცხოვერბამ მნიშვნელოვანი განსხვავებები შექმნა მათი ცხოვრების წესსა და ჩვევებში. ამ ნიშნის მიხედვით ებრაელი ხალხი რამდენიმე ჯგუფად იყოფა. მათ შორის გამოიყოფა აშქენაზი ებრაელები, რომლებსაც მიეკუთვნება აღმოსავლეთ და ცენტარალური ევროპიდან, ასევე ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკიდან გადმოსული ებრაელები. მათი სალაპარაკო ენა იდიშია. მეორე მნიშვნელოვანი ჯგუფია აღმოსავლეთის ებრაელები, რომლებიც ჩრდილეოთ აფრიკისა და ახლო აღმოსავლეთის ისლამურ ქვეყნებში მცხოვრები ძველებრაული ეთნოსდიან მოდიან. მათ მიეკუთვნება ირანელი, მაროკოელი, ერაყელი ებრაელები.

ისრაელს მე-8 ადგილია უკავია მსოფლიოში სიცოცხლის ხანგრძლივობის მიხედვით, დაახლოებით 81.5 წელი და ამ მაჩვენებლით უსწრებს აშშ-ს, გერმანიასა და გაერთიანებულ სამეფოს.

ისრაელი ურბანიზებული ქვეყანა და მოსახლეობის 90 % ქალაქებში ცხოვრობს. ქვეყანაში 37 დასახლებულ პუნქტს აქვს ქალაქის სტატუსი, რომელთაგან სიდიდით გამოირჩევა იერუსალიმი, თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, ბათიამი, ნეთანია და სხვ. ისრაელის დასახლებებს შორის აღსანიშნავია კიბუცები – გაერთიანებები, კომუნები, სადაც წარმოების საშუალებები მთლიანად განსაზოგადებულია და მათზე კერძო საკუთრება არაა, დღეს ისრაელში 270 კიბუცია. აქ შემოსავალი არ ნაწილდება კომუნის წევრებს შორის არც ფულადი და არც ნატურალური სახით. მათი შემოსავალი ირიცხება საერთი სალაროში, საიდან შემდეგ ხდება კომუნის წვერების უზრუნველყოფა კვების პროდუქტებით, საცხოვრებლით, ჯანდაცვით. კიბუცის წევრობა ნებაყოფლობითია და ნებისმიერ დროს შეიძლება მისი დატოვება.

ისრაელი საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ქვეყნის მეთაურია პრეზიდენტი, ხოლო უმაღლესი საკანონმდებლო ორგანო ერთპალატიანი პარლამენტი ქნესეთი. მისი სახელწოდება და დეპუტატთა რაოდენობა (120 კაცი) სიტყვიდან „კნესეტ-ხა-გდოლადან“ მოდის და უდიდეს კრებას ნიშნავს, რომელიც იერუსალიმში ძვ. წ.-აღ-ით მე-5 საუკუნეში იკრიბებოდა.

ქნესეთის შენობა 1966 წელს იერუსალმში გაიხსნა. მისი მშენებლობა ამერიკელმა ებრაელმა ჯეიმს როტშილდმა დააფინანსა, ხოლო შენობის პროექტი ასევე ებრაელმა არქტიტექტორებმა მარკ შაგალმა, დანი კარვინმა და დავით პალუმბომ შექმნეს. შენობის წინ დგას ებრაელი ხალხის სიმბოლო – შვიდქიმიანი კანდებლარი მენორა, როემლიც ებრაელი ხალხის ისტორიის ამსახველი 29 ბარელიეფითაა შემკული. მენორა 1956 წელს დიდი ბრიტანეთის მთავრობამ უსასხსოვრა ისრელის სახლემწიფოს.

ისრაელის დროშა თეთრი ფერისაა, როემლსაც ზედა და ქვედა მხარეს, ისე რომ კიდეებს არ ეხება ორი ურჯი ზოლი გასდევს და ებრაელTა საკულტო ჩასამელს – თალესის ფერებს იმეორებს. დროშის ცენტრში გამოსახულია მაკენ-დავიდის – დავითის ვარსკვლავი. დროშა დიდი ხნის შექმნილია, თუმცა სხელმწიფო სიმბოლოდ 1897 წელს, სიონისტების პირველ კონფერენციაზე გამოცხადდა, ხოლო საბოლოოდ 1948 წლის 26 ოქტომბერს დამტკიცდდა.

თანამედროვე ისრაელი მსოფლიოს ერთ-ერთი მაღალგანვითარებული ქვეყანაა, ხოლო ეკონომიკური განვითარების ტემპების მიხედვით სწრაფად განვითარებადი ქვეყნების ათეულში შედის. ისრაელში ე.წ. „ეკონომიკური რევოლუცია“ 1985 წელს დაიწყო და წვრილი და საშუალო მეწარმეობის განვითარებაში, ევროკავშირის ქვეყნებთან ეკონომიკური კავშირების დამყარებაში, მაღალკვალიფიციური კადრების შრომატევად დარგებში დასაქმებასა და ამ დარგების ზრდაში აისახა. მრეწველობის ტრადიციული დარგების პარალელურად ისრაელში განვითარდა და მსოფლიო დონეს მიაღწია ახალმა დარგებმა: აგროტექნიკამ, სამხედრო მრეწველობამ, ალმასების დამუშავებამ, ფარმაცევტულმა წარმოებამ და სხვ. ქვეყანა განახლებად რესურსებს მაქსიმალურად იყენებს. შენობების 90% მზის ენერგიაზე მუშაობს. ცალკე უნდა აღინიშნოს ისრაელის სამხედრო მრეწველობა. ქვეყანაში 800-მდე სამხედრო საწარმოა, რომელთა მიერ გამოშვებული პროდუქციის 95% აკმაყოფილებს ქვეყნის არმიას – ცახალს. ეს არმია კი ერთ-ერთი ყველაზე ბრძოლისუნარიანია მსოფლიოში. ისრაელის ჯარში სამსახური პრესტიჟულ და საპაიო საქმიანობად ითვლება. ამასთან 800 სამხედრო თანამდებობიდან 500 დასაშვები და ხელმისაწვდომია ქალებისთვის.

ისრაელის საინტერესო ისტორიულმა წარსულმა, გეოგრაფიულმა მდებარეობამ და ბუნებრივი პირობების მრავალფეროვნებამ, არქტიტექტურული და კულტურული ძეგლების სიუხვემ ქვეყანაში ტურისტული ინდუსტრიის განვითარება განაპირობა. ქვეყანა 1 სულ მოსახლეზე მუზეუმების რაოდენობით პირველ ადგილზეა მსოფლიოში.

და ბოლოს, ებრაელები საქართველოში 26 საუკუნე მშვიდობიანად ცხოვრობდნენ. ისარელმა ჩვენს ქვეყანასთან დიპლომატიური ურთიერთობა 1992 წელს დაამყარა და დღემდე მეგობრული და პარტნიორული კავშირებით აგრძელებს.