geography

აბსოლუტური ტენიანობა – წყლის ორთქლის რაოდენობა, რომელსაც შეიცავს ერთეული მოცულობის ჰაერი მოცემულ მომენტში; გამოისახება გრ/კუბ.სმ ან გრ/კუბ. მ. (იხ. ტენიანობა, შეფარდებითი ტენიანობა).

მემკვიდრეობა არის ბუნებრივი და ადამიანის მიერ შექმნილი ობიექტები, რომელთა შენახვა და პოპულარიზაცია მეტად მნიშვნელოვანია მათი განსაკუთრებული ისტორიული ან ეკოლოგიური ფასეულობის გამო. იუნესკოს მსოფლიო მემეკვიდრეობის ობიექტების სია 1972 წელს შეადგინეს, როცა მიიღეს კონვენცია გამორჩეული, განსაკუთრებული და უნიკალური კულტურული და ბუნებრივი ობიექტების დაცვის შესახებ.

არსებობს კულტურული მემკვიდრეობის ორი სახეობა: მატერიალური და არამატერიალური. პირველი გულისხმობს ფიზიკურად აღქმად, ხელშესახებ მემკვიდრეობას, როგორიცაა, მაგალითად, ნაგებობა, ქანდაკება, მხატვრობის ნიმუში, ხელნაწერი წიგნი და სხვა, ხოლო მეორეს მიეკუთვნება, მაგალითად, მუსიკა, ცეკვა, ლიტერატურა, თეატრი, ენები, ცოდნა, რელიგიური ცერემონიები, ტრადიციული წარმოდგენები. მატერიალური მემკვიდრეობა, თავის მხრივ, მოძრავი და უძრავი ობიექტებისგან შედგება. მატერიალური და არამატერიალური მემკვიდრეობა ერთი მთლიანი კულტურული ფენომენია. კულტურული მემკვიდრეობა თავისი მატერიალური თუ არამატერიალური კომპონენტებით უნდა დაუკავშირდეს იმ საზოგადოების კულტურულ ღირებულებებს, რომელმაც შექმნა ის.

კულტურული მემკვიდრეობის ცნებამ ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ცვლილებები განიცადა: თავდაპირველად თუ მხოლოდ ისტორიული და მხატვრული ღირებულების მქონე შედევრებს აღნიშნავდა, ახლა უფრო ფართო გაგებით გამოიყენება და მოიცავს ყველაფერს, რასაც ხალხი განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს. ამჟამად მემკვიდრეობის ძეგლები იყოფა კულტურულ, ბუნებრივ და შერეულ მეკვიდრეობად.

2021 წლის მონაცემებით, მსოფლიო მეკვიდრეობის სიაშია 1153 ობიექტი 167 ქვეყნიდან. მათ შორის 897 კულტურულია, 218 – ბუნებრივი და 39 – შერეული. რეალურად მათი რაოდენობა გაცილებით მეტია, რადგან ზოგიერთი მათგანი მთელ კომპლექსებს და არქიტექტურულ ანსამბლებს მოიცავს. ასეთია, მაგალითად, საფრანგეთში, მდინარე ლუარას ხეობის გასწვრივ გადაჭიმული ციხესიმაგრეები, სანკტ-პეტერბურგის ისტორიულ ცენტრში მდებარე სასახლეები და ეკლესია-მონასტრები.

გეოგრაფიული ნიშნის მიხედვით მსოფლიო მემკვიდრეობა ხუთ გეოგრაფიულ ზონად იყოფა. რუსეთი და კავკასია, მაგალითად, ევროპას მიეკუთვნება, ხოლო მექსიკა ლათინური ამერიკისა და კარიბის ზონაში შედის.

მსოფლიოს კულტურული და ბუნებრივი მემკვიდრეობოს ობიექტების გეოგრაფიული ზონების მიხედვით განაწილებაში ერთგვარი დისპროპორცია შეინიშნება: ობიექტების დიდი ნაწილი (47,23%) ევროპაზე მოდის, ხოლო 23,93% – აზიაზე. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი კონტრასტი შეინიშნება კულტურული ობიექტების განაწილებაში: ევროპასა და აზიაში მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის სამი მეოთხედია თავმოყრილი. ეს შეიძლება აიხსნას, ერთი მხრივ, თანამედროვე მსოფლიოს კულტურის ევროცენტრულობით და აღმოსავლეთის ქვეყნების უძველესი ცივილიზაციების მემკვიდრეობის შენარჩუნებით, მეორე მხრივ კი ამერიკისა და ავსტრალიის შედარებითი „ახალგაზრდობით“ და იმით, რომ ძველი აფრიკული ცივილიზაციები თითქმის განადგურებულია.

აღსანიშნავია ისიც, რომ იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ობიექტები თითქმის თანაბარი პროპორციულობითაა განაწილებული მსოფლიოს ეკონომიკის სამ სტრუქტურულ ელემენტს – პოსტინდუსტრიულბირთვს,ინდუსტრიულნახევრადპერიფერიასადა აგრარულპერიფერიასშორის. თუმცა ფართობის ერთეულზე ობიექტების რაოდენობი მიხედვით პოსტინდუსტრიული ბირთვი თითქმის ორჯერ აჭარბებს მსოფლიოს საშუალო მაჩვენებელს, ხოლო ბუნებრივი და კულტურული ძეგლების რაოდენობის მოსახლეობის რიცხოვნებასთან შეფარდებით – ლამის სამჯერ.

მსოფლიოს ქვეყნები იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების რაოდენობის მიხედვით

იუნესკოს სიაში შესული ობიექტების სიხშირის (ანუ ფართობის ერთეულზე ობიექტების რიცხვის) მიხედვით წამყვანი პოზიციები ფართობით არცთუ დიდ, მაგრამ მჭიდროდ დასახლებეულ ევროპის სახელმწიფოებს უკავია: ბელგიას, შვეიცარიას, ნიდერლანდის სამეფოს, ჩეხეთს, სლოვაკეთს, იტალიას, პორტუგალიას, საბერძნეთს და სხვ. უმეტესად სწორედ ეს ქვეყნები წარმოადგენს ტურისტების მიზიდულობის ცენტრებს. ბუნებრივია, რომ დიდი ფართობის მქონე ქვეყნები, მაგალითად, რუსეთი, კანადა, აშშ, ავსტრალია, იუნესკოს სიაში შესული ობიექტების სიხშირის მიხედვით საკმაოდ დაბალ პოზიციებს იკავებს.

თუ ფარდობით მაჩვენებლად ავიღებთ იუნესკოს ობიექტების რიცხოვნობას მოსახლეობასთან შედარებით, მაშინ ჩრდილოეთი ევროპისა და ხმელთაშუაზღვისპირეთის მცირერიცხოვანი ქვეყნები გახდებიან ლიდერები. ამ რეგიონებში რამდენიმე მიკროსახელმწიფოსთან ერთად შედიან ისლანდია, ხორვატია, საბერძნეთი, სკანდინავიის ქვეყნები, კვიპროსი… შესამჩნევად აუმჯობესებენ თავიანთ პოზიციებს დიდი ფართობის მქონე სახელმწიფოებიც – ავსტრალია და რუსეთი, რომლებიც ამ მაჩვენებლით აშშ-ს, ბრაზილიას, აზიისა და აფრიკის არაერთ ქვეყანას სჯობნიან.

ექსპერტები ვარაუდობენ, რომ ახლო მომავალში მსოფლიო ეკონომიკის ტურისტულ სექტორში გაიზრდება ნახევრად პერიფერიის როლი, ხოლო ოდნავ უფრო შორეულ პერსპექტივაში – პერიფერიისაც.

ნახევრად პერიფერიისა და პერიფერიის ქვეყნებში ტურიზმმა შესაძლოა ლოკომოტივის როლიც კი შეასრულოს.

UNESCO-ს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში დღეისთვის შედის საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის 4 ძეგლი: მცხეთის ისტორიული ძეგლები (1994 წ.), გელათის სამონასტრო კომპლექსი (1994 წ.), ზემო სვანეთი (1996 წ.) და კოლხური ტყეები და ჭარბტენიანი ტერიტორიები (2021 წ.).

კოლხური ტყეები და ჭარბტენიანი ტერიტორიები, რომლებიც საქართველოს ოთხ დაცულ ტერიტორიას – კოლხეთისა და მტირალას ეროვნულ პარკებს, კინტრიშისა და ქობულეთის დაცულ ტერიტორიებს აერთიანებს, პირველი ქართული ბუნებრივი ძეგლია, რომელიც UNESCO-ს წარედგინა. ნომინაცია „კოლხური ტყეები და ჭარბტენიანი ტერიტორიები“ საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ საერთაშორისო ექსპერტებთან თანამშრომლობით მოამზადა და ისინი, მსოფლიო მემკვიდრეობის კომიტეტის გადაწყვეტილებით, 2021 წელს შევიდა UNESCO-ს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში.

შავი ზღვის სანაპიროზე, პალიასტომის ტბის მიდამოებში მდებარე ნაკრძალის ტერიტორიაზე, შემონახულია კოლხეთისთვის დამახასიათებელი ჭაობისა და დაბლობის ტყეების ლანდშაფტი. მხოლოდ აქ არის გავრცელებული ისეთი იშვიათი სახეობები, როგორებიცაა მურყანი, წიფელი, რცხილა, კოლხური სურო, წყავი, შქერი და რელიქტური ბალახოვანი მცენარეები. მსოფლიო მასშტაბით ეს სტატუსი მხოლოდ 213 ტერიტორიას აქვს მინიჭებული, მათ შორის – ამაზონის ტყეს, გრანდ კანიონის ეროვნულ პარკს, იელოუსტოუნის ეროვნულ პარკს, მთა ეტნას, შვეიცარიის ალპებს.

ბუნების უნიკალური და კულტურული ლანდაფტები, ისტორიული და კულტურული ძეგლები, რომლებიც იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაშია შესული, მნიშვნელოვან ტურისტულ-რეკრეაციულ რესურსებს წარმოადგენს.

დღეს მსოფლიოს მოსახლეობის ნახევარზე მეტი ქალაქებში ცხოვრობს. თუმცა, ურბანული პარამეტრები შედარებით ახალი ფენომენია კაცობრიობის ისტორიაში. ამ გადასვლამ შეცვალა ჩვენი ცხოვრების, მუშაობის, მოგზაურობის და სოციალური ქსელების შექმნის გზა. კაცობრიობის მთელი ისტორიის განმავლობაში მსოფლიოს მოსახლეობის უმეტესობა ცხოვრობდა მცირე თემებში. ბოლო რამდენიმე საუკუნეა – განსაკუთრებით ბოლო ათწლეულების განმავლობაში – რეალობა მკვეთრად შეიცვალა. მოხდა მოსახლეობის მასობრივი მიგრაცია სოფლიდან ქალაქში. გაეროს შეფასებით, 2019 წლის მონაცემებით მსოფლიოში 4.1 მილიარდი ადამიანი ცხოვრობდა ქალაქში, რაც იმას ნიშნავს, რომ მსოფლიოს ნახევარზე მეტი (55%) ცხოვრობს ურბანულ გარემოში.

ამჟამად არ არსებობს უნივერსალური განმარტება, თუ რას ნიშნავს „ურბანული“. გაერო აქვეყნებს ეროვნულ დონეზე განსაზღვრული ურბანული გარემოს განმარტებას. პრობლემა ისაა, რომ სხვადასხვა ქვეყანაში ურბანული გარემოს განსაზღვრება სხვადასხვაა. ზოგი ქვეყანა იყენებს მოსახლეობის მინიმალური რაოდენობის კრიტერიუმს, ზოგი – მოსახლეობის სიმჭიდროვეს, ინფრასტრუქტურის განვითარებას, დასაქმების ტიპს ან უბრალოდ წინასწარ განსაზღვრული ქალაქების მოსახლეობის რაოდენობას.

ევროკომისიამ გამოიყენა დასახლებების უნივერსალური განმარტება ყველა ქვეყნისთვის: ურბანული ცენტრი: უნდა ჰყავდეს მინიმუმ 50,000 მცხოვრები პლუს მოსახლეობის სიმჭიდროვე უნდა იყოს არანაკლებ 1500 ადამიანის კვადრატულ კილომეტრზე ან ასაშენებელი ფართობის სიმჭიდროვე 50%-ზე მეტი. ურბანული კლასტერი: უნდა ჰყავდეს მინიმუმ 5,000 მცხოვრები პლუს მოსახლეობის სიმჭიდროვე უნდა იყოს არანაკლებ 300 ადამიანის კვადრატულ კილომეტრზე (კმ 2 ). სოფელი: 5000-ზე ნაკლები მოსახლე.

თუ გინდა მეტი შეიტყო მსოფლიო ურბანიზაციის შესახებ ეწვიე ინტერნეტგვერდებს:https://population.un.org/wup/

https://ourworldindata.org/urbanization#urban-populations-tend-to-have-higher-living-standards

მანგროს ტყეები, რომლებიც ხეებისა და ბუჩქების სახით გვხვდება, ბუნების ერთ-ერთ საოცრებას წარმოადგენს. ტანდაბალი (5-10 მ) და მარადმწვანე მანგროს ტყეები მხოლოდ ლიტორალურ (ზღვის ფსკერის ზონა, რომელიც მიქცევისა და მოქცევის შედეგად დღე-ღამეში ორჯერ იფარება წყლით და შიშვლდება) ზონაში იზრდება, შემდეგ კი თანდათან კონტინენტურ ტენიან ტროპიკულ ტყეებში გადადის.

მანგროს ტყეები გვხვდება აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროზე, მადაგასკარზე, სეიშელის და მასკარენის კუნძულებზე, სამხრეთ აზიისა და ავსტრალიის სანაპიროებზე; ასევე – აფრიკის, ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკის ატლანტის ოკეანის სანაპიროებზე, ამერიკის კონტინენტების წყნარი ოკეანის სანაპიროზე სამხრეთ კალიფორნიიდან ჩ.გ. 4°-მდე.

სამხრეთ ნახევარსფეროში მანგროები ეკვატორს კიდევ უფრო სცილდება: აფრიკის აღმოსავლეთ სანაპიროზე ისინი დურბანის მიმდებარე ტერიტორიებს (ს.გ. 33°) აღწევენ, ხოლო აღმოსავლეთ ავსტრალიაში – ს.გ. 38°-ს.

სულ მსოფლიოში მანგროს დაახლოებით 70 სახეობას ითვლიან. მათ შორის ყველაზე გავრცელებულია: მირტი, პალმა, ნიპა, მბრწყინავი და ზღვის ავიცენია, ჰიბისკუსი. ამ მცენარეებისადმი დიდი ინტერესი იმის გამო გაჩნდა, რომ ისინი წყლის სქელი ფენის ქვეშ და მაღალი მარილიანობის პირობებშიც კი იზრდებიან. მონაცემები მანგროს ხეების ფესვების სიგრძის შესახებ ფიქსირებული არაა: მათი ფესვის სიგრძე 30 სმ-დან 20-30 მ-მდე იცვლება.

მანგროები ხმელეთსა და ზღვას შორის, წყლის მოქცევის ადგილებში იზრდება, იქ სადაც მლაშე და მტკნარი წყალი ერთმანეთს ერევა. აქ წყალი ისეთი მარილიანია, რომ მრავალი მცენარე ამას ვერ აიტანდა, მაგრამ მანგრო ადვილად ეგუება ასეთ გარემოს.

მანგროს ტყეების მნიშვნელობა ეკოსისტემაში

მანგროს ტყეებს ასევე დიდი სარგებლობა მოაქვს ადამიანისთვის. მას იყენებენ შეშად, მისგან იღებენ ნახშირს და ამზადებენ საქონლის საკვებს; მანგროდან მიიღება ტანინი; ასევე სხვადასხვა მედიკამენტის დასამზადებელ ნედლეულადაც გამოიყენება. მოიპოვება თაფლი. მანგროს ხეები გამოიყენება მშენებლობაში, ქაღალდის, ქსოვილისა და ტყავის წარმოებაში. მანგროს გავრცელების არეალში ვხვდებით საკვებად ვარგის თევზებს, კიბოსნაირებსა და მოლუსკებს, ხამანწკებს, ამიტომ ამ მიდამოებს ხშირად სტუმრობენ თევზსარეწაო კომპანიები. ეს ადგილები ტურისტებისთვისაც ძალიან მიმზიდველია.

მანგროს ხეები აკავებს ქარიშხალს, რომელიც გამოიწვევდა არა მხოლოდ სანაპირო ზოლის ეროზიას, არამედ ათასობით ადამიანის სიცოცხლესაც შეუქმნიდა საფრთხეს. ეს ტყეები, როგორც მყარი კედელი, ცუნამისგან იცავს ნიადაგს, ნაგებობებსა და ადამიანებს. მაგ; 2004 წელს კუნძულ შრი-ლანკას რეგიონში მომხდარი უძლიერესი ცუნამის დროს ყველაზე ნაკლებად სწორედ მანგროს ტყეების მიმდებარე არეალები დაზარალდა. ეს ეფექტი პირდაპირ კავშირშია მანგროს ხეების ფესვების რაოდენობასთან, რადგან ისინი ნიადაგს ფაქტობრივად „ქსელის“ სახით აფიქსირებენ და არ აძლევენ მას გადარეცხვის ან გაფანტვის საშუალებას. მანგროს ხშირი ტყეების წყალობით ასევე ნაკლებად დაზარალდა კუნძულის მოსახლეობა.

მიუხედავად იმისა, რომ ცნობილია, თუ რამდენად მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მანგროს ხეები ეკოსისტემაში, ამ ტყეების ფართობები მაინც თანდათან მცირდება. ექსპერტთა მონაცემებით, ყოველ წელს 100 000 ჰექტარი ფართობის მანგროს ტყე იჩეხება. ხშირად მათ იმიტომ ჭრიან, რომ, ერთი შეხედვით, უფრო მომგებიანი, მაგალითად, სასოფლო-სამეურნეო საქმეები ან სამშენებლო პროექტები განახორციელონ. მანგროს ჭაობიან მიდამოებს ბევრი მიიჩნევს კოღოების ბუდედ ქცეულ ტალახიან და მყრალ ადგილად.

ბოლო პერიოდში ბევრ ქვეყანაში მანგროს ტყეების აღდგენითი ღონისძიებები გატარდა და აიკრძალა მანგროს ხეების მოჭრა. ზოგიერთ ქვეყანაში მანგროს ტყეების გაშენების ხელშემწყობი სისტემაც კი არსებობს. განსაკუთრებით ინტენსიურად ამ ტყეების გაშენება ცუნამების გავრცელების რეგიონების სანაპირო ზოლში მიმდინარეობს.

ერთხელ რაფს მისი ძველი მეგობარი ლიმეტი ესტუმრა. სწორედ ლიმეტისთან ერთად ოდესღაც რაფმა თავისი კარიერა დაიწყო პოლიციაში, მაგრამ მერე მათი გზები გაიყო. ლიმეტმა მსხვილ სადაზღვევო კომპანიაში საგამოძიებო განყოფილებაში დაიწყო მუშაობა და პოლიციიდან წავიდა. თუმცა ხანდახან ის რაფს დახმარებას სთხოვდა ხოლმე და, სავარაუდოდ, ამ დღესაც ამ მიზნით იყო მოსული.
-რაფ! შეგიძლია ერთ საქმეში დახმარება გამიწიო? – პატარა შესავლის შემდეგ იკითხა ლიმეტმა.
-მიდი, დაიწყე. ამჯერად რაშია საქმე.
-ნახევარი წლის წინ ჩვენს კომპანიაში ახალი კლიენტი – ბარი ჰოპკინსი მოვიდა. მან საკმაოდ მსხვილ თანხად დააზღვია თავისი ცოლი, სახლი და იახტა. ერთი თვის შემდეგ მის სახლს მეხი დაეცა და დაიწვა. ხოლო დაახლოებით ორი თვის წინ მისი იახტა ჩაიძირა და ცოლი დაიღუპა. მე ასეთი დამთხვევების არ მჯერა, მაგრამ ხელმოსაკიდიც არაფერი მაქვს, სამწუხაროდ.
-აქამდე რატომ არ მოხვედი?
-ჰოპკინსმა დაზღვევის თანხის მისაღებად განცხადება მხოლოდ 6 დღის წინ შემოიტანა.
-საინტერსოა. აბა უფრო დაწვრილებით მომიყევი.
-ჰოპკინსი საკმაოდ მდიდარი კაცია, ბირჟაზე თამაშობს. საკმაოდ ძვირად ღირებული იახტა ყავდა. დაახლოებით 2 თვის წინ ჰოპკინსი ცოლთან ერთად ჰავაის კუნძულებზე გაემგზავრა. როგორც წესი, ასეთი კრუიზის დროს, მას თან ორი მეზღვაური და სტიუარდი მიჰყავდა თან, მაგრამ ამჯერად მათ გარეშე გადაწყვიტა გამგზავრება. 28 მაისს ისინი ჰონოლულუდან ჩრდილოეთით 200 მილის დაშორებით იმყოფებოდნენ, როცა წყნარი ოკეანის ცენტრალურ ნაწილში მიწისძვრა მოხდა და შესაბამისად გიგანტური ტალღა – ცუნამი წარმოიქმნა.
-მე ვიცი, რა არის ცუნამი, ამიტომ შეგიძლია არ ამიხსნა. იმედი მაქვს, არ აპირებ ჰოპკინსის დადანაშაულებას იმაში, რომ ცუნამის გამოწვევა სურვილის მიხედვით შეუძლია?
-რა თქმა უნდა, არა. ეს უბრალოდ დამთხვევაა. თუ გახსოვს მაისში ტელევიზიით თითქმის მთელი კვირა გადმოსცემდნენ ცნობებს და აჩვენებდნენ სიუჟეტებს იმის შესახებ, თუ რა ზარალი მოჰყვა ამ ტალღას იაპონიასა და ჰავაის კუნძულებზე.
-ჰო, მაგრამ რამდენადაც მახსოვს, მსხვერპლი არ ყოფილა.
-მართალია, მოსახლეობა წინასწარ იყო გაფრთხილებული და ამიტომ მსხვერპლი არ ყოფილა, მაგრამ ჰოპკინსი ამტკიცებს, რომ ცუნამის შესახებ არაფერი იცოდა, რადგან რადიოს არ უსმენდა. ის და მისი ცოლი მშვიდად ირუჯებოდნენ იახტის ბორტზე, როცა იახტა მოულოდნელად მაღლა ავარდა, მერე კი მკვეთრად გადაიხარა. ჰოპკინსის ცოლი ოკეანეში გადავარდა, თვითონ კი სახელურს მოეჭიდა. ტალღის დარტყმის გამო იახტა გაიბზარა და წყალმა დაიწყო დინება. თუმცა ჰოპკინსმა მოასწრო ავარიული ნავის გადაგდება, თავადაც გადახტა, იახტა კი წყალში ჩაიძირა. მისი ცოლი არსად ჩანდა. განსაკუთრებული შემთხვევისთვის ნავი საჭმლითა და რაციით იყო მომარაგებული. ჰოპკინსმა SOS სიგნალების გაშვება დაიწყო. მეორე დღეს იგი სატვირთო გემმა აიყვანა, რომელიც კანადიდან ჰონგკოკში მიემგზავრებოდა. ჰოპკინსი ძალიან მძიმე მდგომარეობაში იმყოფებოდა. თითქმის 1 კვირა მან გემის ლაზარეთში გაატარა და კიდევ 1 კვირა – ჰონგკოკის საავადმყოფოში. ამის შემდეგ იგი ჰონოლულუში გაფრინდა და ცოლის საძიებო სამუშაოების ორგანიზება დაიწყო იმის იმედად, რომ შეიძლება მან გადარჩენა მოახერხა.
ლოს-ანჯელესში მხოლოდ მას შემდეგ დაბრუნდა, როცა დარწმუნდა რომ ძიებას აზრი აღარ ჰქონდა.
-მაშინ გასაგებია, თუ რატომ მოგაკითხათ მან ასე დაგვიანებით.
-კი, მართლაც. ყველაფერი ლოგიკურად გამოიყურება და ვერაფერში შეედავები, მაგრამ რატომღაც მე მაინც არ მჯერა.
-სწორედაც იქცევი. მე უკვე ვიცი სად ჩაიწვა.
თქვენ თუ შეამჩნიეთ, სად დაუშვა ჰოპკინსმა შეცდომა?
პასუხი:
იმ ადამიანსაც კი არ გაუჭირდება ჰოპკინსის შეცდომის დანახვა, რომელიც ძალიან სუსტად ერკვევა გეოგრაფიაში. რა თქმა უნდა, ცუნამი მის იახტას ვერაფერს დააკლებდა, რადგან ამ ტალღას დამანგრეველი ეფექტი მხოლოდ სანაპიროსთან ახლო ტერიტორიებზე აქვს და არა ღია ოკეანეში, სადაც ის შეუმჩნეველია და არა სახიფათოა.

დილით ადრე პოლიციის უფროსმა ინსპექტორი გეორგ რაფი გამოიძახა.
– როგორც იქნა ნარკომაფიის მოკავშირე დავაკავეთ. მართალია, დაკავებისას ის წერილის დაწვას ცდილობდა, მაგრამ ჩვენმა ექსპერტებმა შეძლეს დამწვარი ფურცლიდან ნაწილობრივ აღედგინათ ტექსტი. აი ისიც.
პოლიციის უფროსმა რაფს ქაღალდი მიაწოდა.
” … 24 ივნისს იახტა უნდა გავიდეს ლოს-ანჯელესის პორტიდან … და … პაკეტებში 500 გრამი… დრეიკის სრუტის გავლით… თქვენი მეორე გაჩერება კეიპტაუნშია… შტორმის შემთხვევაში… პერტში შეხვდებით ჩვენს რეზიდენტს….”
-სულ ესაა?
-კი. დღეს უკვე 20 ივნისია. იახტა პორტშია. გაემგზავრეთ და იპოვეთ ის. თქვენთან ერთად სერჟანტი რეიც წამოვა.
უკვე ერთი საათის შემდეგ გეორგ რაფი ნავსადგურის კომენდატის კაბინეტში იმყოფებოდა.
-24 ივნისს ჩვენი პორტიდან 6 იახტა გადის – წარმოსთქვა კომენდანტმა.
-შეგიძლიათ მითხრათ თითოეული ამ იახტის მარშრუტი და დანიშნულების ადგილი?
-არა, სერ. კაპიტნები ვალდებულები არიან მხოლოდ დანიშნულების ადგილი გვაცნობონ. ასე რომ, მე მხოლოდ თქვენს ერთ შეკითხვას შემიძლია გავცე პასუხი – სად? მაგრამ არ ვიცი, რა მარშრუტით მოგზაურობენ.
-კარგით, ეს ინფორმაცია მომეცით.
კომენდანტმა მაგიდიდან ფურცელი აიღო და სიიდან იმ დღეს გამავალი ხუთი იახტის საბოლოო დანიშნულების ადგილი წაიკითხა: ”რესიფი, დაკარი, ოდესა, ბომბეი, შანხაი”.
-კი მაგრამ, თქვენ ხომ თქვით, რომ 6 იახტა გადიოდა?
-მეექვსე იახტა სპორტულია. იგი დედამიწის გარშემო მოგზაურობს. ყველა იახტას გაჩხრეკთ?
-არა, ვფიქრობ ერთიც საკმარისია.
რომელი იახტის გაჩხრეკას აპირებდა გრაფი?
პასუხი:
სპორტული იახტის. წერილის თანახმად იახტას სამხრეთ ამერიკისა და აფრიკის გვერდით უნდა გაევლო, რომ ავსტრალიამდე მიეღწია. თუმცა ავსტრალიის ნავსადგურ პერტამდე მისვლა უფრო ადვილია წყნარი ოკეანის გავლით. შესაბამისად, იახტა, რომელსაც ნარკოტიკები გადაჰქონდა, დედამიწის გარშემო მოგზაურობდა.

ერთხელ გეორგ გრაფი და მისი ცოლი ქეითი ერთ-ერთ საღამოზე ლეო გრასის შეხვდნენ. გრასი და გრაფი კლასელები იყვნენ. მართალია, გრასს ძალიან უყვარდა ტრაბახი, მაგრამ ამასთან, იგი საუკეთესო ორატორი იყო და მის მიერ მოყოლილი ისტორიები ბევრ მსმენელს მოსწონდა. ამჯერად ლეომ ალასკაზე თავისი მუშაობის შესახებ დაიწყო საუბარი.
-ჩვენი კომპანია მდინარე კოიუკუკის რაიონში, სრულიად ველურ და უკაცრიელ ადგილას ნავთობს ეძებდა. ამ რაიონში ესკიმოსების მხოლოდ რამდენიმე პატარა დასახლება და უსასრულო ტუნდრაა. აგვისტოს დასაწყისში მე ბრუკსის ქედის მთისწინეთში უნდა გავფრენილიყავი, სადაც ერთ-ერთი ჩვენი ჭაბურღილი იდგა. ნორმალურად ავფრინდით, მაგრამ უკვე ნახევარი საათის შემდეგ ვერტალიოტის ძრავა გაფუჭდა და საფრენი აპარატი მწყობრიდან საბოლოოდ გამოვიდა. პილოტს ვუბრძანე, რომ დაშვებულიყო. სულ რაღაც 10 მეტრიღა გვაკლდა მიწამდე, როცა ძრავა საბოლოოდ ჩაქრა და ჩვენ პირდაპირ ჭაობში ჩავვარდით, რამაც გადაგვარჩინა კიდეც. ვერტალიოტი ჭაობში ნახევარი მეტრით ჩაეფლო, რამაც დარტყმის ძალა შეამცირა. მაგრამ, თურმე უფრო მეტი საშინელება წინ გველოდა: ვერტალიოტის რაცია და სანავიგაციო ხელსაწყოები ჩამოვარდნის გამო მწყობრიდან გამოვიდა. ამიტომ ვერავის გავაგებინებდით ჩვენს ადგილსამყოფელს და ვერც დახმარებას მოვითხოვდით. საბედნიეროდ, ხელთ რუკა და კომპასი გვქონდა. პილოტთან ერთად გადავწყვიტეთ სამხრეთისკენ აგვეღო გეზი, რათა იუკონის ხეობიდან გავსულიყავით. ჩვენ დაახლოებით 100 მილი უნდა გვევლო ტუნდრაში საკვებისა და იარაღის გარეშე. გარდა ამისა, უტყეო ტუნდრაში ვერ ვახერხებდით კოცონის დანთებას. საბედნიეროდ, ზაფხულში ალასკაზე პოლარული დღეა და ეს ჩვენ ღამით გაყინვისგან გვიცავდა. მე კომპასი ავიღე. ისრის სამხრეთი ბოლო ჩვენ წინ მდებარე მაღალი ბორცვისკენ იყო მიმართული. კომპასი ჯიბეში შევინახე და პირდაპირ ბორცვის მიმართულებით წავედი. პილოტი უკან გამომყვა…
რაფს მოსწყინდა ლეოს საუბარი და მსმენელების ჯგუფს გაერიდა. მალე მას მეუღლეც შეუერთდა.
_ ქეთი, შენც მოგბეზრდა ლეოს ”ზღაპრები” თუ უკვე დაამთავრა ლაპარაკი?
-არა, ჯერ არ დაუმთავრებია , თუმცა უკვე იუკონს უახლოვდება. მაგრამ ისე გაუტია, რომ მეც კი შევნიშნე მისი ტყუილები.
იპოვეთ ლეოს მონათხრობში შეცდომები.
პასუხი:
ლეომ თავის მონათხრობში სულ მცირე 4 შეცდომა დაუშვა. პირველი, ალასკის შიდა რაიონებში ცხოვრობენ არა ესკიმოსები, არამედ ინდიელები.
მეორე – ბრუკსის ქედის სამხრეთით მდებარეობს არა ტუნდრა, არამედ ტყეტუნდრა, უფრო მეტიც მდინარეთა ხეობებში გავრცელებულია ტყეები.
მესამე – პოლარულ დღეზე დაკვირვება მდინარე კოიუკუკის რაიონში შესაძლებელია ივნისის ბოლოს და არა აგვისტოს დასაწყისში.
და მეოთხე – კომპასის მაგნიტური ისარი ალასკაზე უჩვენებს ჩრდილოეთის, და არა აღმოსავლეთის მიმართულებას. სწორედ მანდ მდებარეობს ალასკასთან მიმართებაში ჩრდილოეთი მაგნიტური პოლუსი. შესაბამისად, იუკონის ხეობამდე მისვლას ლეო გრასი ვერ შეძლებდა.

არც თუ ისე დიდი ხნის წინ გეოგრაფებისთვის ცნობილი გახდა, რომ წითელ ზღვაში ორი ახალი პატარა კუნძული გაჩნდა. ანალიტიკური ხასიათის წინასწარი მონაცემებით კუნძულები მეტად უცნაურად წარმოშვნენ. როგორც გაირკვა, კუნძულები 4 წლის წინ მომხდარი წყალქვეშა ძლიერი ვულკანური ამოფრქვევის შედეგად წარმოიქმნენ. ამ კუნძულების ფორმირების წყალობით წითელ ზღვაში მდებარე ეზ-ზუბაირის არქიპელაგის ფართობი საკმაოდ გაიზარდა. აღნიშნული არქიპელაგის უმაღლესი მწვერვალის სიმაღლე 191 მეტრია, ხოლო განფენილობა 5 კილომეტრს აღწევს.

დედამიწის უდიდესმა ატლასმა დროებით საცხოვრებელი ადგილი შეიცვალა და ავსტარლიაში ახალი სამხრეთ უელსის შტატის სახელმწიფო ბიბლიოთეკაში დაიდო ბინა. ატლასს, რომელიც 2012 წელს ავსტრიულმა გამომცემლობამ გამოსცა “პლატინის დედამიწა” ჰქვია. ატლასი მხოლოდ 31 ეგზემპლარად დაიბეჭდა და ერთ-ერთი მათგანი ავსტრალიაში ინახება.

ატლასის სიმაღლე 1 მეტრი და 80 სანტიმეტრია, გაშლილ მდგომარეობაში მისი სიგანე 2 მეტრსა და 70 სანტიმეტრს შეადგენს. გიგანტური წიგნი 150 კილოგრამს იწონის და 100 ათასი დოლარი ღირს. ატლასის ზომებიდან გამომდინარე მისი მოხამარებისას სიფრთხილეა საჭირო.

ატლასი “პლატინის დედამიწა” ჩვენი პლანეტის ყველა კონტინეტისა და ქვეყნის დეტალური გეოგრაფიული რუკებისგან შედგება. მათზე ასევე აღნიშნულია მნიშვნელოვანი ისტორიული მოვლენების ადგილები. წიგნში გამოყენებულია თანამგზავრებიდან გადაღებული მაღალხარისხოვანი ფოტოები. ასევე ძალიან საინტერესოდაა წარმოდგენილი ფოტოკოლაჟები.

ატლასის შესაქმენლად 4 წლის განმავლობაში მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნიდან 100 მეტი სპეციალისტი მუშაობდა. “პლატინის ატლასის” შექმნამდე მსოფლიოში ყველაზე დიდ ატლასად Klencke Atlas -ი ითვლეობდა, რომელიც XVII საუკუნეში შეიქმნა, რათა საჩუქრად გადაეცათ ინგლისის მეფის კარლ II-სთვის.