ოკეანეებისა და ზღვების როლი ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში მნიშვნელოვნად იზრდება. საზღვაო რესურსების გონივრული მართვა და ზღვების ეკოლოგიური მდგომარეობის გაუმჯობესება არის გზა მდგრადი მომავლისკენ, რისი მიღწევაც ერთობლივი ძალისხმევის გარეშე შეუძლებელია.
“ლურჯი“ ეკონომიკის ერთ-ერთი ძირითადი მიმართულებაა საზღვაო რესურსების მდგრადი გამოყენებაა ეკონომიკური განვითარებისათვის, რაც როგორც გაუმჯობესებულ სამუშაო და საცხოვრებელ პირობებს, ასევე ოკეანის ეკოსისტემის სიჯანსაღეს გულისხმობს.
„ლურჯი“ ეკონომიკა საზღვაო რესურსებს, ბიომრავალფეროვნებას და ეკოსისტემას აღადგენს, იცავს და ინარჩუნებს მას. ეს კი თავის მხრივ, მოითხოვს სუფთა ტექნოლოგიებისა და განახლებადი ენერგიის გამოყენებას.
ლურჯი ეკონომიკა სხვადასხვა სექტორებისგან შედგება, რომელთა შემოსავალი დაკავშირებულია ოკეანეების, როგორც ცოცხალ „განახლებად“ რესურსებთან (როგორიცაა მეთევზეობა), ისევე არაცოცხალ და, შესაბამისად, „არაგანახლებად“ რესურსებთან (მათ შორის, მოპოვებითი მრეწველობასთან), მაგალითად, ზღვის ფსკერზე ნავთობისა და გაზის მოპოვება, თუ ეს ისე ხდება, რომ არ აყენებს შეუქცევად ზიანს ეკოსისტემას.
„ლურჯი“ ეკონომიკის სექტორები
ლურჯი ეკონომიკა დაფუძნებულია ნარჩენების, როგორც რესურსებად მოაზრებასა და იმ გადაწყვეტილებების ძიებაზე, რომლებიც ბუნების მიერ არის შთაგონებული და შემოთავაზებული.
ლურჯი ეკონომიკა თანამედროვეობის ახალი გამოძახილია, რომელიც დღეს არსებული პრობლემების (უმუშევრობა, სიღარიბე, რესურსების უკმარისობა, კეთილდღეობის ამაღლების საჭიროება, ეკოლოგიური უსაფრთხოების უზრუნველყოფა და სხვ.) გადაჭრაზეა ორინტირებული. ამავე დროს, ნაკლები საინვესტიციო დანახარჯების საფუძველზე უზრუნველყოფს მწარმოებლურობის ამაღლებას.
ლურჯი ეკონომიკა ბიზნესის წარმართვის ინოვაციური მიდგომაა, რომელიც ბუნებისა და ბიზნესსაქმიანობის ჰარმონიულ შერწყმას ითვალისწინებს და სამ ძირითად პრინციპს ეფუძნება:
ნებისმიერი რესურსი შეიძლება შეიცვალოს სხვა რესურსით;
ბუნება არ ქმნის ნარჩენებს და, აქედან, არც ბიზნესმა და არც ადამიანებმა არ უნდა შექმნან ნარჩენები;
წარმოებისა და მოხმარების ნებისმიერი ნარჩენი არის სხვა პროდუქტის წარმოების წყარო.
ლურჯი ეკონომიკა ბუნებრივი ეკოსისტემების დინამიკის შესწავლისა და განვითარებიდან გამომდინარეობს და განიხილება, როგორც წარმოებისა და მოხმარების წარმატებული მოდელების შექმნის აუცილებელი და სასარგებლო საწინდარი.
ლურჯი ეკონომიკა:
არის ინკლუზიური და აუმჯობესებს ყველას ცხოვრებას;
იყენებს განახლებად ენერგიას;
იყენებს ჭკვიან გადაზიდვებს გარემოზე ზემოქმედების შესამცირებლად;
დაფუძნებულია მდგრად თევზჭერაზე;
ქმნის სამუშაო ადგილებს, ამცირებს სიღარიბეს და წყვეტს შიმშილს;
იღებს ზომებს უკანონო თევზჭერის წინააღმდეგ;
ინარჩუნებს ზღვის ორგანიზმებს და ოკეანეებს;
იცავს სანაპირო თემებს კლიმატის ცვლილების გავლენისგან;
ებრძვის ზღვის ნარჩენებს და ოკეანის დაბინძურებას;
ლურჯი ეკონომიკის კონცეფციის თანახმად, ეკონომიკური სისტემები და ბიზნესმოდელები მოქმედებენ როგორც ეკოსისტემები, ხოლო ბუნება განიხილება როგორც საზოგადოებაში არსებული სოციალურ- ეკონომიკური პრობლემების გადაჭრისათვის სასარგებლო იდეების მიწოდების საუკეთესო წყარო.
ლურჯი ეკონომიკის პრინციპებზე აგებული ქალაქის, რეგიონის თუ ქვეყნის ბიზნესმოდელი ეფუძნება ახალ მიდგომებს და ეკოინოვაციურ ტექნოლოგიებს, როცა ბუნებრივი გარემოს დაუზიანებლად ბუნებიდან მიიღება ის, რაც მას გააჩნია და უზრუნველყოფილი იქნება პროდუქციისა და მომსახურების მრავალფეროვნება რესურსების სრულყოფილი გამოყენებისა და ენერგოდანახარჯების შემცირების პირობებში.
ამრიგად, ლურჯი ეკონომიკის კონცეფციის მიზანი ეკონომიკური ზრდა, სოციალური ჩართულობა და საარსებო წყაროს შენარჩუნება ან გაუმჯობესებაა და, ამავე დროს, ოკეანეებისა და სანაპირო ზონების გარემოსდაცვითი მდგრადობის უზრუნველყოფა.
გალაპაგოსის კუნძულები წყნარ ოკეანეში უნიკალური არქიპელაგია, რადგან ფლორისა და ფაუნის მრავალი იშვიათი სახეობის სამშობლოა. კუნძულები, რომელთა ფართობი 7800 კვადრატული კილომეტრია, ეკვადორიდან 972 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს.
არქიპელაგი 19 კუნძულისგან შედგება, რომელთაგან 13 ვულკანური წარმოშობისაა და ეკვადორის პროვინციას წარმოადგენს, რომლის მოსახლეობა დაახლოებით 25 ათასი ადამიანია.
მეცნიერების აზრით, პირველი კუნძულების ფორმირება დაახლოებით 5 მილიონი წლის წინ დაიწყო. 2005 წელს ერთ-ერთ „ახალგაზრდა“ კუნძულზე ვულკანის ამოფრქვევა იმაზე მიუთითებს, რომ მათგან ყველაზე ახალგაზრდას ფორმირება ახლაც აქტიურ პროცესშია.
ამ თვალწარმტაც კუნძულებზე პირველი მოგზაურობა ევროპელებმა მე-16 საუკუნეში განახორციელეს და აქ კუების უზარმაზარი რაოდენობის აღმოჩენის შემდეგ, კუნძულს „გალაპაგოსი“ უწოდეს, რაც „წყლის კუებს“ ნიშნავს. კუნძულები მეზღვაურების რუკებზე მხოლოდ 1570 წელს გამოჩნდა. 1970 წელს აქ ვეშაპებზე ნადირობის ბაზა განთავსდა. კუნძულზე ბინადარი დიდი რაოდენობით კუები ცხიმის წყაროდ გამოიყენებოდა, ხოლო მათი ხორცი – საკვებად მეზღვაურებისთვის მათი ხანგრძლივი მოგზაურობის დროს.
1832 წლის დასაწყისში ეკვადორმა გალაპაგოსის კუნძულებზე თავისი უფლებები გამოაცხადა და არქიპელაგი ეკვატორთან ახლოს მდებარე სახელმწიფოს ნაწილი გახდა. ამ მოვლენის შემდეგ ცივილიზაციის მიერ ჯერ კიდევ ხელუხლებელი ადგილების აქტიური შესწავლა დაიწყო. ჩარლზ დარვინმა, რომელიც აქ 1835 წელს იმყოფებოდა, ამ ხელუხლებელ ადგილს „ევოლუციის სამოთხე“ უწოდა.
უნიკალური ეკოსისტემის შესანარჩუნებლად, 1959 წელს არქიპელაგზე ჩარლზ დარვინის ეროვნული ნაკრძალი და ფონდი დაარსდა. ამჟამად, მეცნიერები აქტიურად არიან დაკავებულნი ფლორისა და ფაუნის უიშვიათესი სახეობების შენარჩუნებით, რომლითაც ეს საინტერესო ადგილები საკმაოდ მდიდარია. ზოგიერთი მათგანი პლანეტაზე ერთადერთიც კია.
ზოგიერთი ცხოველის მრავალფეროვნება და იშვიათობა განპირობებულია კუნძულების კონტინენტიდან დაშორებით, ასევე მათი შენარჩუნებისთვის ხელსაყრელი კლიმატით. კუნძულების ვრცელი სივრცე მრავალი ცხოველის, მათ შორის სელაპების, ზღვის ლომების, მღრღნელების და ღამურების სახლია.
აქ ასევე 20-ზე მეტი სახეობის ქვეწარმავალი ბინადრობს – ხვლიკები, ვარანები, გველების რამდენიმე სახეობა, იგუანები და იშვიათი კუები. ეკვატორული კლიმატის წყალობით, კუნძულებზე ალბატროსები, პინგვინები, თოლიები ბინადრობენ.
არქიპელაგის უდიდესი კუნძულის ისაბელას ყურეში შეხვდებით ფერად ფლამინგოებს, ვარხვების, იგუანებს და გიგანტურ კუებს. არქიპელაგის სანაპირო წყლებში წყლის სამყაროს წარმომადგენლების უზარმაზარი მრავალფეროვნებაა, მთ შორის – ვეშაპები, ზვიგენები, დელფინები.
ამავე კუნძულზე მდებარეობს არქიპელაგის უმაღლესი წერტილი – ვულკანი ვილფი და ასევე ვულკანი სიერა ნეგრა უზარმაზარი კრატერით, რომლის დიამეტრი დაახლოებით 10 კმ-ია.
სანტა კრუზი ყველაზე დასახლებული კუნძულია დიდი ტურისტული ცენტრით – პუერტო აიორა. ქალაქში მდებარეობს ჩარლზ დარვინის სადგური, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში სწავლობდა გადაშენების პირას მყოფ ცხოველთა სახეობებს, მათ შორის გიგანტურ კუებს.
არქიპელაგის დედაქალაქი პუერტო ბაკერიზო მორენო სან სალვადორის კუნძულზე მდებარეობს. კუნძულის უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ ელ ხუნკოს ვულკანის კრატერში არის მტკნარი წყლის წყარო, რომელიც ტბას ქმნის. კუნძულის პლაჟები იდეალურია წყლის აქტივობების მოყვარულთათვის.
ფერნანდინას ზღაპრულ კუნძული, რომელიც ცნობილია თავისი დიდებული მარჯნის რიფებითა და ურბინას ყურით, ასევე ვარხვებისა და ზღვის იგუანების დიდი რაოდენობით გამოირჩევა.
სანტა მარიას კუნძულზე მდებარეობს ნაწილობრივ წყალში ჩაძირული ჩამქრალი ვულკანის კრატერი,რომელიც ფანტასტიკურ სანახაობას ქმნის. ეს გალაპაგოსის კუნძულებზე ერთ-ერთი ყველაზე მიმზიდველი ადგილია დაივინგის მოყვარულთათვის.
გალაპაგოსის კუნძულები ჩვენი პლანეტის წარმოუდგენელი ადგილია, სადაც ბუნებამ თავისი სიმდიდრის ყველაზე ძვირფასი ნიმუშები შეინარჩუნა.
გერმანია ევროკავშირის ყველაზე ხალხმრავალი ქვეყანაა. მისი მოსახლეობა 83 მილიონზე მეტია.
ქვეყანა ფედერაციული რესპუბლიკაა, რომელიც 16 მიწისგან შედგება. ის შენგენის ზონის წევრი სახელმწიფოა, რაც უსაზღვრო მოგზაურობის საშუალებას იძლევა ევროპის ბევრ ქვეყანას შორის.
ქვეყნის დედაქალაქი ბერლინი პარიზზე ცხრაჯერ დიდია და ვენეციაზე მეტი ხიდი აქვს.
ბერლინის კედელი, რომელიც ოდესღაც აღმოსავლეთ და დასავლეთ გერმანიას ყოფდა, 28 წლის განმავლობაში იდგა და 1989 წელს დაანგრიეს.
გერმანული ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სალაპარაკო მშობლიური ენაა ევროპაში და ცნობილია თავისი გრძელი რთული სიტყვებით, მაგალითად როგორიცაა “Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz”.
შვარცვალდი პატარა ტყიანი მასივია ბადენ-ვიურტემბერგის მიწაზე, გერმანიის სამხრეთ-დასავლეთით. დასავლეთით და სამხრეთით ის რაინის ხეობას საზღვრავს და სამკუთხედის ფორმის ტერიტორიას იკავებს. შვარცვალდი ”შავ ტყეს” ნიშნავს, აქ გავრცელებული მუქწიწვოვანი ტყის ფერიდან გამომდინარე. ამ მხარის უმაღლესი მწვერვალია ფელდბერგი, რომლის სიმაღლე 1493 მ-ია. აქ არაერთი სოფელი და კეთილმოწყობილი კურორტია მინერალური წყლებითა და სათხილამურე ბაზებით. შვარცვალდის ტერიტორიაზე მდებარეობს გერმანიის ყველაზე მაღალი – ტრიბერგის და ყველა წმინდას ჩანჩქერები. აქვე განლაგებულია მუზეუმი ღია ცის ქვეშ, რომელიც XVI-XVII სს. შვარცვალდში არსებულ ყოფა-ცხოვრებას ასახავს. შავი მთებიდან იღებს სათავეს სიგრძით ევროპის მეორე მდინარე დუნაი, რომელიც საბოლოოდ შავ ზღვაში ჩაედინება. და კიდევ, სწორედ შვარცვალდის ტყემ შთააგონა ძმებ გრიმების თავიანთი ცნობილი ზღაპრები.
შვარცვალდის ტყე
გერმანიას ინოვაციების მდიდარი ისტორია აქვს: იგი არის სტამბის სამშობლო, რომელიც იოჰანეს გუტენბერგმა XV საუკუნეში გამოიგონა.
ქვეყანას მსოფლიოში ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი უკავია ავტომობილების წარმოებით. იგი ცნობილია ისეთი ბრენდებით, როგორიცაა BMW, Mercedes-Benz, Audi და Volkswagen. გერმანია გამოირჩევა თავისი ვრცელი ავტობანის ქსელით, სადაც არ არის სიჩქარის შეზღუდვა.
გერმანიაში 20000-ზე მეტი ციხე-სიმაგრეა, რომელიც მის შუა საუკუნეების მდიდარ ისტორიას ასახავს.
გერმანიას აქვს საშობაო ბაზრობების დიდი ტრადიცია, ქალაქები ნიურნბერგი და დრეზდენი უძველეს და ყველაზე ცნობილ ბაზრობებს მასპინძლობს გერმანიაში, ბავარიის მიწის დედაქალაქ მიუნხენში ყოველწლიურად მსოფლიოში ყველაზე დიდი ლუდის ფესტივალი „Oktoberfest“ ტარდება.
საშობაო ბაზრობა დრეზდენში
გერმანიაში 1500-ზე მეტი სახეობის ძეხვს ამზადებენ, მათ შორის განსაკუთრებით პოპულარულია ბღატვურსტი და კურივურსტი.
ქვეყანამ უდუდესი როლი შეასრულა კლასიკურ მუსიკის განვითარებაში. ის გენიოსი კომპოზიტორების ბეთჰოვენის, ბახისა და ბრამსის სამშობლოა.
მონღოლეთი უზარმაზარი ქვეყანაა, რომელიც ცენტრალურ აზიაში მდებარეობს. იგი მსოფლიოს იმ 40 ქვეყანას შორისაა, რომელსაც გასასვლელი არა აქვს მსოფლიოს ოკეანეში. მას ჩრდილოეთით რუსეთი, ხოლო სამხრეთით, აღმოსავლეთით და დასავლეთით ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა ესაზღვრება.
თითქმის მთელი მონღოლეთი ზღვის დონიდან 1000 მ-ის სიმაღლეზე მდებარეობს. იგი ცენტრალური აზიის პლატოზეა განლაგებული. დასავლეთით ალთაის მთებია, რომელიც მუდმივად თოვლის საფარითაა დაგარული. ქვეყნის ყველაზე მაღალი მწვერვალიც აქ მდებარეობს (4374 მ).
მონღოლეთი ცნობილია თავისი უზარმაზარი ბუნებრივი პეიზაჟებით, რომელიც მოიცავს სტეპებს, მთებსა და უდაბნოებს, მათ შორის გობის უდაბნოს. გობის უდაბნო, რომელიც მოიცავს სამხრეთ მონღოლეთის დიდ ნაწილს, ცნობილია თავისი განსაცვიფრებელი პეიზაჟებითა და დინოზავრების ნამარხებით.
მიუხედავად იმისა რომ გობის რეგიონი უმეტესად ქვიაშიან უდაბნოს წარმოადგენს, არსებობს ნახევრად უდაბნო ადგილები, რომელიც მრავალრიცხოვანი ცხვრისთვის, აქლემისთვის და ცხენისთვის საძოვრებად გამოიყენება. ბალახოვანი სტეპი საშუალებას იძლევა გამოიკვებოს 28 მილიონი სული საქონელი.
ქვეყანა ნამდვილი სამოთხეა ბუნებისა და ლაშქრობის მოყვარულთათვის. ეროვნული პარკები, როგორიცაა გორხი-ტერელჯის და ხუსტაინ ნურუუს ეროვნული პარკები იგი მრავალ თავაგადასავლის მოყვარულს იზიდავს.
მოსახლეობის დაახლოებით 94 % მონღოლია,რომელთაგან ძირითადი ჯგუფი (90 %) წარმოადგენს ხალიკას. მონღოლეთი მსოფლიოში ყველაზე მეჩხრად დასახლებული ქვეყანაა.
ქვეყნის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქია, ულან ბატორი, რომელიც აერთიანებს თანამედროვეობას მომთაბარე ტრადიციებთან. ულან-ბატორში, ქვეყნის მოსახლეობის 38 % ცხოვრობს. აქ გაერთიანებულია თანამედროვე არქიტექტურა და ტრადიციული ბუდისტური ტაძრები.
ზოგადად, ქვეყანაში ძალიან დაბალია ურბანიზაციის მაჩვენებელი. აქ მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი სოფლად ცხოვრობს და მომთაბარეობას ეწევა: ათასობით ოჯახი ჯერ კიდევ იურტებში ცხოვრობს და მესაქონლეობას მისდევს.
ტრანსმონღოლური რკინიგზა მონღოლეთს რუსეთთან და ჩინეთთან აკავშირებს. ის ქვეყნის გასაცნობად ერთ-ერთ ყველაზე ეპიკური მარშრუტია.
ნორვეგიის სამეფო ჩრდილოეთ ევროპაში, სკანდინავიის ნახევარკუნძულზე მდებარეობს და ნახევარკუნძულის დასავლეთი და ჩრდილოეთი ნაწილიუკავია. მას ასევე კუნძული იან-მაიენი და არქტიკული არქიპელაგი შპიცბერგენი ეკუთვნის. ნორვეგიის სამეფოს ზღვისიქითა ტერიტორიებს მიეკუთვნება სუბანტარქტიკულ სარტყელში მდებარე ბუვეს კუნძული. აგრეთვე, მის დაქვემდებარებაშია დედოფალ მოდის მიწა და პეტრე I-ის კუნძული.
ჩრდილოეთის ქვეყნებს შორის ნორვეგია ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარეობს და თუ სლავბარდსაც ჩავთვლით ნორვეგიის ტერიტორიაში, მაშინ იგი უკიდურეს აღმოსავლეთით მდებარე ქვეყანაც გამოდის. ქვეყნის ტერიტორიას მიეკუთვნება ევროპის ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე ტერიტორიაც.
ქვეყნის სანაპირო ხაზი კლდოვანი, არათანაბარი რელიეფის მქონე სანაპირო ფიორდებითაა დანაწევრებული. ქვეყნის ძირითადი ნაწილის სანაპირო ზოლის სიგრძე ფიორდების ჩათვლით 28,953 კილომეტრია, ხოლო თუ კუნძულების სანაპირო ზოლსაც ჩავთვლით, მისი მთლიანი სიგრძე 100,915 კმ ხდება.
ნორვეგია ცნობილია თავისი საოცარი ფიორდებით, მათ შორის რამდენიმე იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლებია. ნორვეგიას ეკუთვნის სოგნე-ფიორდიც, რომელიც მსოფლიოში ყველაზე ღრმა და ამასთანავე ყველაზე გრძელი (204 კმ) ფიორდია.
ქვეყანაში სულ 400 ათასი ტბაა, რომელთაგან ჰორნინდალსვატნეტი ამავე დროს ევროპის ყველაზე ღრმა ტბაა არის. აგრეთვე ნორვეგიის ტეროტირიას ეკუთვნის 239,057 რეგისტრირებული კუნძული. მრავალწლოვანი მზრალობის ნახვა ქვეყანაში, მაღალი მთების ტერიტორიასა და ფინმარკის საგრაფოში მთელი წლის განმავლობაშია შესაძლებელი. ქვეყანაში ბევრია მყინვარი.
ნორვეგია მსოფლიოში ნავთობისა და ბუნებრივი აირის ერთ-ერთი უმსხვილესი მწარმოებელია და მისი სუვერენული სიმდიდრის ფონდი ერთ-ერთი უდიდესია მსოფლიოში, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა ინდუსტრიაში ინვესტირებისათვის გრძელვადიანი ეროვნული კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად.
არქტიკული წრის ჩრდილოეთით მდებარე ლოფოტენის კუნძულები განთქმულია მათი დრამატული ლანდშაფტებით, მათ შორის მთებით, პლაჟებით და სათევზაო სოფლებით.
ქვეყანაში ხდება უნიკალური ბუნებრივი მოვლენა, სახელად „შუაღამის მზე“, როცა არქტიკული წრის ჩრდილოეთით მდებარე ნორვეგიის ტერიტორიები ზაფხულის თვეებში 24 საათიან დღის სინათლეს იღებენ.
ნორვეგიაში მისი გეოგრაფიული მდებარეობის, მრავალფეროვანი რელიეფისა და კლიმატის გამო იმაზე მეტ ჰაბიტატია, ვიდრე ევროპის უმეტეს ქვეყანებში. ნორვეგიასა და მის მიმდებარე წყლებში 60 000 სახეობაა (ბაქტერიებისა და ვირუსების გამოკლებით) გავრცელებული.
ნორვეგია მსოფლიოში ნავთობისა და ბუნებრივი აირის ერთ-ერთი უმსხვილესი მწარმოებელია და მისი სუვერენული სიმდიდრის ფონდი ერთ-ერთი უდიდესია მსოფლიოში, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა ინდუსტრიაში ინვესტირებისათვის გრძელვადიანი ეროვნული კეთილდღეობის უზრუნველსაყოფად.
სახელმწიფოკონსტიტუციური მონარქიაა. სახელმწიფოს მეთაურია მეფე, ხოლო მთავრობის მეთაური — პრემიერ-მინისტრი. ქვეყნის საკანონმდებლო ორგანო – სტორთინგი, ორი პალატისაგან – ლაგთინგი (45 წევრი) და ოდელსთინგი (124 წევრი) შედგება.
ქვეყანაში ცხოვრების მაღალი დონეა და ამიტომ გლობალური ბედნიერებისა და ცხოვრების ხარისხის ინდექსებში ნორვეგიას შესანიშნავი ჯანდაცვის, განათლებისა და სოციალური კეთილდღეობის სისტემების გამო წამყვანი ადგილი უკავია. ნორვეგიაში ასევე ფიქსირდება მსოფლიოში კრიმინალის დონის ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი.
ვიკინგები, რომლებიც ცნობილი არიან თავიანთი ზღვისპირა აღმოჩენებით, წარმოშობით ნორვეგიიდან არიან და ქვეყანა მდიდარია ვიკინგური მემკვიდრეობით, მათ შორის აღსანიშნავია ვიკინგსკიფშუსეტის მუზეუმი ოსლოში, სადაც კარგადაა შემონახული ვიკინგური გემები.
ნობელის მშვიდობის პრემიის გადაცემის ყოველწლიური ცერემონია ნორვეგიის დედაქალაქ ოსლოში ტარდება, ხოლო ნობელის კომიტეტი, რომელიც პასუხისმგებელია ლაურეატების შერჩევაზე, ქვეყანაში მისი დაარსების დღიდან მუშაობს.
ნორვეგიას მსოფლიოში ელექტრომობილების ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი აქვს, ელექტრომობილები ბოლო წლებში ახალი მანქანების გაყიდვების 50%-ს შეადგენენ.
ნორვეგია ცნობილია თავისი ზამთრის სპორტის სახეობებით, განსაკუთრებით კი სათხილამურო სპორტით. ქვეყანას ყველაზე მეტი ზამთრის ოლიმპიური მედალი აქვს მოპოვებული.
ნორვეგიის ტრადიციული სამზარეულო მოიცავს ისეთ კერძებს, როგორიცაა რაკფისკი (ფერმენტირებული თევზი), ბრუნოსტი (ყავისფერი ყველი), და ლუთეფისკი (მშრალი თევზი რეკონსტიტუირებულია ლიეს ხსნარში).
ქვეყანას ხალხური ზღაპრებისა და მითების ხანგრძლივი და დიდარი ისტორია აქვს, რაც აქაური ტროლების, ელფების და სხვა მითიური ქმნილებების დამსახურებაა.
ნორვეგია ლიდერია გარემოს მდგრადობის მიმართულებით, რომელიც მიზნად ისახავს ნახშირბადის ემისიების შემცირებას და ენერგიის განახლებადი წყაროებზე გადასვლას. ქვეყანას დაგეგმილი აქვს 2030 წლისთვის ნახშირბად ნეიტრალური გახდეს.
კანადა ჩრდილოეთი ამერიკის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობს და ტერიტორიის ფართობით მსოფლიოში სიდიდით მეორე ქვეყანაა. მას მსოფლიოში ყველაზე გრძელი სანაპირო ზოლი აქვს, რომლის სიგრძე 243,000 კილომეტრზე მეტია. სახელმწიფოს ერთი სახმელეთო მეზობელი ჰყავს– აშშ, დასავლეთიდან კი აშშ-ს შტატი ალასკა ესაზღვრება.
კანადის 10 პროვინცია და 3 ტერიტორია დასავლეთიდან-აღმოსავლეთით ატლანტის ოკეანიდან წყნარ ოკეანემდე, ხოლო ჩრდილოეთით არქტიკის ოკეანემდეა გადაჭიმული. კანადის ჩრდილოეთში მდებარეობს არქტიკა. ეს უზარმაზარი ტერიტორია ბუნებრივი პირობების გამო გამოუყენებელია საცხოვრებლად. აქ მდებარეობს მცირე სიმაღლის ვაკეები, ყინულის უზარმაზარი უდაბნოები და ტუნდრის უსასრულო სივრცეები. აქ მცხოვრები ადამიანებიდან აღსანიშნავია ესკიმოსთა მცირე ჯგუფი. კანადის არქტიკულ ნაწილში მდებარეობს უამრავი დიდი და მცირე ზომის კუნძული, რომელთაგანაც აღსანიშნავია: ბაფინის მიწა, ვიქტორია, ბანქსი და დედოფალ ელისაბედის კუნძულები.
ქვეყნის სახელწოდება სავარაუდოდ სიტყვისაგან „კანატა“ მომდინარეობს, რაც ჰურონის ინდიელთა ენაზე „სოფელს“ ან „დასახლებას“ ნიშნავს.
მართალია, კანადა ტერიტორიის მხრივ მეორე ქვეყანაა მსოფლიოში, მაგრამ მოსახლეობის რაოდენობის მხრივ იგი მსოფლიოს პირველ 25 სახელმწიფოთა შორისაც კი არ შედის. მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს ანგლო და ფრანკოკანადელები შეადგენენ. მკვიდრი მოსახლეობიდან აღსანიშნავია ინდიელები და ესკიმოსები. ქვეყანა არ არის მჭიდროდ დასახლებული. მოსახლეობის უმრავლესობა 55-ე პარალელის სამხრეთით, ურბანულ ტერიტორიებზე ცხოვრობს. მოსახლეობის 80% აშშ-ის საზღვრიდან 320 კილომეტრიან ზონის ფარგლებში ცხოვრობს.
კანადის მმართველია პრემიერ-მინისტრი, სიმბოლურად ემორჩილება გაერთიანებული სამეფოს მეფე ჩარლზ III-ს და შესულია ერთა თანამეგობრობაში. კანადაში ორი ოფიციალურ ენაა: ინგლისური და ფრანგული.
კანადა ნეკერჩხლის სიროფის მსოფლიოში ყველაზე დიდი მწარმოებელია და მისი წილი მსოფლიო წარმოების 70%-ზე მეტს შეადგენს.
ქვეყნის სატრანსპორტო სისტემაა ერთ-ერთი ყველაზე მაღალგანვითარებულია მსოფლიოში. ტრანსპორტის ყველაზე სახეობა აღჭურვილია თანამდეროვე ტექნოლოგიებით. საავტომბილიო და სარკინიგზო გზების სიგრძით კანადა ერთ-ერთი პირველია მსოფლიოში. ქვეყანა მსოფლიოში ყველაზე გრძელი ქუჩით – 7800 კმ სიგრძის ტრანს-კანადის გზატკეცილითაც არის ცნობილი.
კანადის პროვინციის ონტარიოს შემადგენლობაშია კუნძული მანიტულინი (ინგლ. Manitoulin Island), რომელიც დიდი ტბების ტერიტორიაზე, ჰურონის ტბაშია. მანიტულინის ფართობი 2,766 კმ²-ია და მას მსოფლიოში 172-ე, ხოლო კანადაში 32-ე ადგილი უკავია ფართობის მხრივ. კუნძული ოდნავ აღემატება ლუქსემბურგს ფართობით. იგი მსოფლიოში ფართობით ყველაზე დიდი კუნძულია, რომელიც ტბაში მდებარეობს. კუნძულის სანაპიროზე 12,6 ათასი ადამიანი ცხოვრობს.
კანადას თავისი ბუნებრივი სილამაზი გამოირჩევა, რომელთა შორისაა ნიაგარას ჩანჩქერი, ბანფის ეროვნული პარკი და კანადის კლდეები. ვუდ-ბაფალო არა მარტო ქვეყნის ყველაზე დიდი ნაკრძალია, არამედ მთელი ამერიკის. მისი ფართობია 4,5 მლნ. ჰა-ია. პარკი 1927 წელს დაარსდა და აქ დაცულია, როგორც ტყის, ისე სტეპური ლანდშაფტი.
კანადაშია მსოფლიოში ყველაზე ძველი და ცნობილი გეოლოგიური წარმონაქმნი აკასტა გნეისის კომპლექსი (Acasta Gneiss), რომელიც დაახლოებით 4.01 მილიარდი წლისაა.
კანადაში უფრო მეტი ტბაა, ვიდრე ნებისმიერ სხვა ქვეყანაში: აქ 2 მილიონზე მეტი ტბაა, რომელთაც ტერიტორიის ფართობის დაახლოებით 8% უკავიათ.
კანადა ცნობილია თავისი მეგობრული და კეთილგანწყობილი ხალხით, ცხოვრების მაღალი დონით და ძლიერი სოციალური უსაფრთხოების გარანტიით.
ალბათ ბევრმა არ იცის, რომ ნორვეგიის სამეფოს ყველაზე ჩრდილოეთი მხარე – სვალბარდი იგივე შპიცბერგენი ერთი და იგივეა. ჩრდილოეთის ყინულოვან ოკეანეში მდებარე ეს ფართო პოლარული არქიპელაგი ჩრდილოეთის განედის 76° 26′ და 80° 50′ და გრინვიჩიდან აღმოსავლეთის გრძედს 10° და 32° შორის მდებარეობს. სვალბარდის ადმინისტრაციული ცენტრია ლონგირი. არქიპელაგი და მისი მიმდებარე წყლები დემილიტარიზებული ზონაა.
1920 წლის ხელშეკრულების თანახმად სვალბარდი 93-ზე მეტ კუნძულს მოიცავს, რომელთა საერთო ფართობი 61 723 კმ²-ია. მათ შორის ყველაზე მსხვილი კუნძულები: (დასავლეთი) შპიცბერგენი — 37 673 კმ², ჩრდილო-აღმოსავლეთის მიწა (ნორდაუსტლანდეტი) — 14 443 კმ², ეჯი (ეჯეია) — 5074 კმ², ბარენცის კუნძული (ბარენცეია) — 1288 კმ², თეთრი კუნძული (კვიტეია) — 682 კმ², პრინც კარლის მიწა — 615 კმ², კონგსეია — 191 კმ², დათვის კუნძული (ბიერნეია) — 178 კმ², სვენსკეია — 137 კმ², ვილჰელმეია — 120 კმ² და ყველა სხვა — 621 კმ².
სვალბარდი ნორვეგიული სიტყვაა და ცივ სანაპიროს ნიშნავს. პირველად ის 1194 წლით დათარიღებულ ისლანდიურ ხელნაწერებშია მოხსენიებული. თუმცა არქიპელაგი 400 წლის შემდეგ, 1596 წელს, კიდევ ერთხელ „აღმოაჩინეს“ და რუკაზეც აღნიშნეს. ამ წელს ვილჰემ ბარენცის მეთაურობით ჰოლანდიელმა ზღვაოსნებმა ჩრდილოეთისკენ გაცურეს. ერთ დღეს ეკიპაჟის ერთმა წევრმა ჰორიზონტზე დაკბილული მთებით დაფარული უცხო მიწა დაინახა. მეზღვაურები სვალბარდის ჩრდილო-დასავლეთ სანაპიროს მიადგნენ, რომელსაც ბარენცმა შპიცბერგენი უწოდა, რაც წაწვეტებულ მთებს ნიშნავს. დღესდღეობით ამ სახელს ატარებს არქიპელაგის უდიდესი კუნძული. ამ აღმოჩენის შემდეგ იქ ვეშაპებზე, სელაპებსა და სხვა ცხოველებზე ინტენსიური ნადირობა დაიწყო. დაიწყო ახალი კუნძულების ძიება, ქვანახშირის მოპოვება და მეცნიერულ კვლევები. სვალბარდზე ასევე განვითარდა ტურიზმიც. 1925 წლამდე, სანამ არქიპელაგი ნორვეგიის სუვერენიტეტს დაექვემდებარებოდა, იქ სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენლები მოღვაწეობდნენ.
სვალბარდი ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე ტერიტორიაა, სადაც მუდმივი მოსახლეობა ცხოვრობს. 2012 წლის მონაცემებით აქ 2642 ადამიანი ცხოვრობდა, რომლებიც ძირითადად, ქვეყნის ორ ქალაქში – ლონგირსა და ბარენცბურგში არიან გადანაწილებული. სხვა დასახლებულ პუნქტებში მუდმივი მოსახლეობა ან არ არის, ან მხოლოდ რამდენიმე ადამიანითაა წარმოდგენილი.
ეთნიკური შემადგენლობის მხრივ სვალბარდი არაერთეროვანია, ლონგირში ძირითადად ნორვეგიელები (ქვეყნის მოსახლეობის 72 %) და მცირე რაოდენობით შვედები, დანიელები, გერმანელები და ტაილანდელები, ხოლო ბარენცბურგში რუსები, უკრაინელები და პოლონელები ცხოვრობენ (საერთო რაოდენობით 449 ადამიანი, ქვეყნის მოსახლეობის 17 %).
ლონგირს სახელი ამ ადგილას ქვანახშირის მომპოვებლის, ამერიკელი ჯონ ლონგირის, პატივსაცემად დაერქვა, რომელმაც იქ 1906 წელს ქვანახშირის პირველი საბადო აამოქმედა. ლონგირი არა მხოლოდ სვალბარდის, არამედ უკიდურეს ჩრდილოეთში (ჩ. გ. 78 გრადუსის ფარგლებს გარეთ) მდებარე ყველაზე დიდი დასახლებაა. იქ დაახლოებით 2 000 მცხოვრებია. ქალაქში არის სუპერმარკეტი, ფოსტა, ბანკი, საჯარო ბიბლიოთეკა, სკოლები, საბავშვო ბაღები, სასტუმროები, კაფეები, რესტორნები და საავადმყოფო. ქალაქს თავისი გაზეთიც კი აქვს.
ლონგირში ოქტომბრის თვეში მთები, მთ შორის დიდებული იორთფიელეთი, უკვე თოვლითაა დაფარული, სვალბარდი მარადი მზრალობის ქვეყანაა. ზაფხულში მიწის ზედაპირი მხოლოდ ცოტა ხნით თბება. თბილი ქარისა და ოკეანის დინების გამო ჰავა აქ უფრო ზომიერია, ვიდრე იმავე განედის სხვა ადგილებში.
ლონგირი პოლარული დღეებისა და ღამეების ქალაქია. 26 ოქტომბრიდან 16 თებერვლის ჩათვლით ლონგირში მზე არ ამოდის. მაგრამ ზამთრის სიბნელეს ხშირად ჩრდილოეთის ციალი ფანტავს. სვალბარდზე გაზაფხულისა და ზაფხულის თვეებში მზე შუაღამითაც ანათებს; ლონგირში ეს პერიოდი 20 აპრილიდან 23 აგვისტომდე გრძელდება.
სვალბარდს „გეოლოგთა სამოთხეს“ უწოდებენ. მცენარეები მეჩხერად იზრდება, ამიტომ იქაური ლანდშაფტი გეოლოგიის დასურათებულ სახელმძღვანელოს მოგაგონებთ. შესაძლებელია დაკვირვება მთების გეოლოგიურ აგებულებაზე, სადაც მკაფიოდ ჩანს მკვეთრად გამოხატული ამგები შრეები. აქ შეიძლება დედამიწის ისტორიის ყველა პერიოდის გეოლოგიური ფენები იხილოთ. ზოგი მათგანი ქვიშისა და თიხისგან წარმოიქმნა, სხვები კი ცოცხალი ორგანიზმების ნაშთებისგან. საუკუნეების განმავლობაში თიხით დაიფარა ბევრი მკვდარი მცენარე თუ ცხოველი და მათი ანაბეჭდები დღემდე შემოინახა. ასეთი ნაშთები თითოეული გეოლოგიური ეპოქის ფენებში მოიპოვება.
სვალბარდის მუზეუმში შემონახულია თერმოფილური ანუ სითბოს მოყვარულ მცენარეთა თუ ცხოველთა ნაშთები, რაც ცხადყოფს, რომ არქიპელაგზე ჰავა ერთ დროს გაცილებით თბილი იყო, ვიდრე ახლაა. სვალბარდზე ნახშირის ფენის სისქე ზოგან 5 მეტრს აღწევს! ნახშირის შრეებში აღმოაჩინეს როგორც წიწვოვანი, ისე ფოთლოვანი ხეების გაქვავებული ნაშთები. ასევე აღმოაჩინეს მცენარეულობით მკვებავი დინოზავრის ნაკვალევი, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ერთ დროს აქ თბილი ჰავა იყო და უამრავი მცენარე ხარობდა.
შეიძლება გაგიკვირდეთ, მაგრამ სვალბარდი მცენარეებით მდიდარია; აქ დაახლოებით 170 სახეობის ყვავილოვანი მცენარე ხარობს. ყველაზე გავრცელებულია თეთრი და ყვითელი სვალბარდის ყაყაჩო და სურნელოვანი იისფერი ქვატეხია. გაზაფხულსა და ზაფხულში აქ ყვავილების თვალწარმტაცი სანახაობა იშლება.
სვალბარდზე მიმომფრენი ფრინველებიდან მსხვილნისკარტა კაირასის, მცირე ლურიკის, თოლიას ნაირსახეობისა და შინდისფერი მექვიშიას, ასევე კუნძულების მუდმივი ბინადარის გნოლთეთრას ნახვა შეიძლება. განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს არქტიკული თევზიყლაპია. მიგრაციის პერიოდში ბევრი თევზიყლაპია ანტარქტიდამდეც კი მიფრინავს.
სვალბარდზე ბინადრობს ყარსაღი და ჩრდილოეთის ირემი, ხოლო მოხეტიალე თეთრი დათვის ნახვა თითქმის ყველგან შეიძლება. არქტიკის ცხოველთა მეფე, თეთრ დათვი უმეტეს დროს ის ყინულზე ატარებს და სელაპებზე ნადირობს. იგი ძალიან აგრესიულია. ვეშაპებზე, მორჟებზე, ირმებზე, თეთრ დათვებსა და სხვა ცხოველებზე ნადირობამ სვალბარდზე მათი გადაშენების საშიშროება შექმნა. მაგრამ გარემოს დაცვის კანონებით შესაძლებელი გახდა გადაშენების პირას მისული ზოგი ცხოველის გადარჩენა. 1973 წელს აიკრძალა თეთრ დათვზე ნადირობა და თეთრი დათვის მოკვლის ნებისმიერი შემთხვევა ხელისუფლების მხრიდან უყურადღებოდ არ რჩება. დღეს სვალბარდზე საკმაოდ ბევრი თეთრი დათვია, თუმცა მათ სერიოზული საფრთხე ემუქრებათ. ერთი შეხედვით არქტიკა შეიძლება სუფთა რეგიონად მოგეჩვენოთ, მაგრამ ტოქსიკური ნივთიერებები, მაგალითად პოლიქლორირებული ბიფენილი, გარემოს აბინძურებს. ტოქსიკური ნივთიერებები ჭარბად არის თეთრი დათვის ორგანიზმშიც, რადგან ის კვების ჯაჭვის უკანასკნელ რგოლში შედის. ტოქსინები მათ გამრავლებას აფერხებს.
XX საუკუნის დასაწყისში ქვანახშირის მოპოვება სვალბარდზე მთავარი საარსებო წყარო იყო. წლების მანძილზე მეშახტეებს გაუსაძლის პირობებში უწევდათ ცხოვრება. ისინი გადიოდნენ გრძელ გვირაბებს, რომელთა სიმაღლე ზოგან 70 სანტიმეტრს არ აღემატებოდა. დღეს ქვანახშირის მოპოვება, რომელიც სვალბარდის ეკონომიკის ძირითად საყრდენს წარმოადგენს, თანამედროვე მეთოდებით ხდება. ბოლო დროს ინტენსიურად ვითარდება ტურიზმიც.
სვალბარდში მსოფლიოში მარცვლეულის დიდი საცავი მდებარეობს, რომელშიც კაცობრიობისთვის მნიშვნელოვანი მარცვლეულის ნიმუშები და თესლებია დაცული. ეს ერთგვარი სეიფია, რომელსაც ხშირად აპოკალიფსის საცავსაც უწოდებენ ხოლმე. ფართომასშტაბიანი კატაკლიზმების შემთხვევაში, ეს საცავი იქნება ის ადგილი, სადაც კაცობრიობისთვის მნიშვნელოვან თესლებს საფრთხე არ დაემუქრებათ. საჭიროების შემთხვვევაში კი ჩვენ მათი თავიდან გამრავლება შეგვეძლება.
თესლები -18 გრადუს ცელსიუსზე, ჟანგბადით ღარიბ გარემოშია შენახული, რათა გახრწნის პროცესი მაქსიმალურად შენელდეს. საცავის ადგილი შემთხვევით არაა შერჩეული. თუ რამე მიზეზის გამო საცავს ელექტროენერგიის მიწოდება შეუწყდება, მის გარშემო არსებული მუდმივად გაყინული მიწა თესლებს გალღობისგან დაიცავს. თუმცა, ნორვეგიის მთავრობის მიერ გამოქვეყნებული მოხსენებით ირკვევა, რომ სვალბარდის კუნძულებზე კლიმატის ცვლილების გამო გარემო მნიშვნელოვნად იცვლება. ექსპერტთა ვარაუდის მიხედვით, საუკუნის ბოლო მეოთხედში კუნძულზე ტემპერატურა 10 გრადუსით მოიმატებს, ხოლო თუ კაცობრიობა გლობალური დათბობის წინააღმდეგ მნიშვნელოვან ზომებს მიიღებს, აღნიშნული მატება უბრალოდ 7 გრადუსამდე შემცირდება.
მომატებული ტემპერატურა საცავის გარშემო არსებული გაყინული მიწის გალღობას გამოიწვევს, რაც ამჟამად ქანებში დამწყვდეული მეთანისა და ნახშირორჟანგის გამოთავისუფლებასაც გამოიწვევს. რამდენიმე წლის წინ განსაკუთრებულად მაღალი ტემპერატურების გამო საცავი დაიტბორა კიდეც, თუმცა, საბედნიეროდ, გადანახული თესლები არ დაზიანებულა.
ტემპერატურის მატებასთან ერთად საცავს სხვა საფრთხეებიც ემუქრება. კლიმატური ცვლილებების გამო არქიპელაგზე გახშირდება წვიმები, გააქტიურდება მეწყერები და ზვავები, თოვლის სეზონი კი უფრო მოკლევადიანი გახდება.
მართალია, ზემოთ ჩამოთვლილი ცვლილებები სამომავლო პროგნოზებია, მაგრამ მეცნიერები აცხადებენ, რომ რადიკალური ცვლილებების დანახვა, განვლილ 50 წელიწადშიც შეიძლება. კლიმატურ ცვლილებებთან გასამკლავებლად საცავის განახლებისათვის მილიონობით დოლარი უკვე დაიხარჯა, თუმცა, ჯერჯერობით კლიმატის ცვლილებასთან საბრძოლველად ეს საკმარისი არ ირის.
ფინეთი ცნობილია როგორც “ათასი ტბის ქვეყანა”, მაგრამ სინამდვილეში აქ დაახლოებით 188 000 ტბაა, რაც მას მსოფლიოში ტბებით ერთ-ერთ ყველაზე მდიდარ ქვეყანად აქცევს.
ფინეთი ბედნიერების ინდქსის მიხედვით მსოფლიოს ქვეყნებს შორის მუდმივად იკავებს ერთ-ერთ ყველაზე წამყვან პოზიციას მისი ცხოვრების მაღალი სტანდარტის, შესანიშნავი განათლების სისტემისა და სოციალური უსაფრთხოების ძლიერი ქსელების წყალობით.
ფინეთის განათლების სისტემა საერთაშორისოდ აღიარებულია თავისი შედეგითა და მოქნილობით, რომელიც ორიენტირებულია თანამშრომლობით სწავლაზე და არა კონკურენციაზე.
ფინური ენა ურალური ენების ოჯახის ნაწილია, რის გამოც ის ძალიან განსხვავდება სხვა ევროპული ენებისგან და მას არავითარი კავშირი არ აქვს ინგლისურთან, ფრანგულთან ან გერმანულთან.
ფინეთი ტყიანი ქვეყანაა. ტყეებს მისი მთლიანი ტერიტორიის ფართობის დაახლოებით 75% უკავია, რაც მას ბუნების მოყვარულთა და გარე საქმიანობის თავშესაფარად აქცევს.
ქვეყანა ცნობილია თავისი გრძელი ზამთრით, მაგრამ ბევრი ადამიანი სიცივის მიუხედავად ისეთ აქტივობებში მონაწილეობს, როგორიცაა ცურვა და ყინულზე თევზაობა, რაც ხშირად საუნაში გათბობით მთავრდება. ფინეთი ცნობილია თავისი საუნებით. აქ დაახლოებით 2 მილიონი საუნაა, მაშინ როცა ქვეყნის მოსახლეობა 5 მილიონზე ცოტა მეტია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ყოველ 2,5 ადამიანზე დაახლოებით ერთი საუნა მოდის.
ჩრდილოეთის ნათება ანუ Aurora Borealis ხშირად ჩანს ფინეთში, განსაკუთრებით ლაპლანდიაში, რაც მას მსოფლიოში ერთ-ერთ მიმზიდველ ადგილად აქცევს და ამ განსაცვიფრებელი ბუნებრივი ფენომენის სანახავად აქ ყოველწლიურად მილიონომით ადამიანი ჩამოდის.
ფინეთი ამაყობს იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლებით, მათ შორისაა ძველი ხის ქალაქი პორვუ და ულამაზესი კვარკენის არქიპელაგი, რომელიც მდებარეობს ბოტნიის ყურეში მდებარეობს.
„სისუს“ (sisu) ფინური ტრადიცია უნიკალური ცნებაა, რომელიც წარმოადგენს განსაზღვრულობას, გამძლეობას და უნარს, გაუძლო მძიმე გამოწვევებს, თუნდაც უბედურების წინაშე.
ფინეთს აქვს უნიკალური საკანონმდებლო სისტემა, რომელიც მოიცავს „ყველა ადამიანის უფლების“ კონცეფციას და რომელიც საშუალებას აძლევს ადამიანებს თავისუფლად იარონ ბუნებაში, მოკრიფონ კენკრა, შეაგროვონ სოკო და დატკბნენ გარე საქმიანობით, მიუხედავად მიწის საკუთრებისა.
სანტა კლაუსი ფინეთში, ლაპლანდიაში, ქვეყნის ჩრდილოეთ რეგიონში ცხოვრობს. სანტა კლაუსის სოფელი, რომელიც როვანიემთან მდებარეობს, პოპულარული ტურისტული ადგილია მთელი წლის განმავლობაში.
ფინეთში მეტად პოპულარულია ყავის სმის კულტურა და მას ერთ სულ მოსახლეზე ყავის მოხმარების ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი აქვს მსოფლიოში: საშუალო 1 ფინელი დაახლოებით 12 კგ ყავას სვამს წელიწადში.
ფინეთი სპორტის სახეობის – პესიპალოს სამშობლოა, რომელიც ბეისბოლის სახეა და ქვეყნის ეროვნულ სპორტად ითვლება.
ფინეთი პოპულარული მობილური თამაშის “Angry Birds”-ის დაბადების ადგილია, რომელიც თამაშის ფინელმა დეველოპერმა Rovio Entertainment-მა შექმნა და მსოფლიო სენსაციად იქცა.
ჩილე გრძელი, ვიწრო ქვეყანაა, რომელიც სამხრეთ ამერიკის დასავლეთ კიდეშია გადაჭიმული. მას დასავლეთით წყნარი ოკეანე, ხოლო აღმოსავლეთით ანდების მთები ესაზღვრება. ქვეყნის სიგრძე 4300 კილომეტრზე მეტია, მაგრამ მის ყველაზე განიერი ადგილი მხოლოდ 350 კილომეტრია.
სანტიაგო ჩილეს დედაქალაქი და ქვეყნის უდიდესი ქალაქია, ხოლო ვალპარაისო ქვეყნის მთავარი პორტი და იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია. ჩილეს ოფიციალური ენა ესპანურია, თუმცა სამხრეთ რეგიონებში ბევრი ადამიანი საუბრობს მაპუდუნგუნზე, მკვიდრი მაპუჩე ხალხის ენაზე.
ჩილეს ეროვნულ დროშას “La Estrella Solitaria” (მარტოხელა ვარსკვლავი) ჰქვია და მასზე გამოსახულია ვარსკვლავი, რომელიც ქვეყნის წინსვლის გზამკვლევის სიმბოლოს წარმოადგენს.
ჩილე ცნობილია თავისი მრავალფეროვანი პეიზაჟებით, რომელიც მოიცავს უდაბნოებს, მთებს, ტყეებს და მყინვარებს, რაც მას სამოთხედ აქცევს ტურისტებისთვის. წყნარი ოკეანის „ცეცხლოვანი რგოლის“ გასწვრივ მდებარეობის გამო ჩილეში ხშირია მიწისძვრები. ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მიწისძვრა, რომელიც ოდესმე დაფიქსირებულა და რომლის მაგნიტუდა 9,5 ოყო, 1960 წელს მოხდა.
ატაკამის უდაბნო ჩრდილოეთ ჩილეში ერთ-ერთი ყველაზე მშრალი ადგილია დედამიწაზე. უდაბნოს ზოგიერთ რაიონში რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში ნალექი საერთოდ არ მოდის.
ჩილე ამაყობს მსოფლიოში ყველაზე სუფთა ცით, რაც მას ასტრონომიული ობსერვატორიების მთავარ ადგილად აქცევს. სწორედ აქ მდებარეობს ცნობილი პარანალის ობსერვატორია.
ჩილე სპილენძის წამყვანი მწარმოებელი ქვეყანა და მსოფლიოს სპილენძის დაახლოებით მესამედს აწვდის.
ჩილეს სანაპირო ზოლი 6000 კილომეტრზე მეტია, რის გამოც მისი საზღვაო მეურნეობა უზრუნველყოფილია ზღვის პროდუქტებით, მათ შორის თევზით, მოლუსკებითა და წყალმცენარეებით.
ქვეყანა ასევე განთქმულია თავისი ღვინის წარმოებით, განსაკუთრებით წითელი ღვინოებით, როგორიცაა Carménère და Cabernet Sauvignon. ჩილე ღვინის ერთ-ერთი უმსხვილესი ექსპორტიორია მსოფლიოში.
ჩილე წიგნიერების ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მაჩვენებელით გამოირჩევა ლათინურ ამერიკაში: ქვეუნის მოსახლეობის თითქმის 100%-ს შეუძლია წერა-კითხვა.
ქვეყანას აქვს მდიდარი კულტურული მემკვიდრეობა, რომელიც შექმნილია როგორც ადგილობრვი ტრადიციების, ისე ევროპული კოლონიზაციის გავლენის ქვეშ. აღდგომის კუნძული, რომელიც წყნარ ოკეანეში მდებარეობს, ჩილეს განსაკუთრებული ტერიტორიაა და თავისი იდუმალი მოაის ქანდაკებებითაა ცნობილი.
მაპუჩეს ხალხი ჩილეს ერთ-ერთი უდიდესი ძირძველი ეთნიკური ჯგუფია, რომელსაც მნიშვნელოვანი კულტურული გავლენა აქვს ქვეყნის ტრადიციებსა და ისტორიაზე.
ჩილეს ეროვნული ცეკვა არის კუეკა, რომელიც ჩილელებისთვის იგივეა რაც ტანგო არგენტინელებისთვის ან სამბა ბრაზილიელებისთვის. ცეკვის თანმხლებ სიმღერაში შეგიძლიათ აბსოლუტურად ნებისმიერი მნიშვნელობა ჩასვათ – რაც თქვენს გულს სურს. ასეთ თავისუფლებასა და შეუზღუდავ ქმედებაში ჩანს ჩილელი ხალხის სული, რომელმაც ბევრი ტანჯვა და განსაცდელი განიცადა, მაგრამ ამის მიუხედავად შეინარჩუნა სული, თავისუფლება და ეროვნული მახასიათებლები.
1973 წელს ჩილეში სახელმწიფო გადატრიალება მოხდა. იმ დროს ბევრი მამაკაცი მოკლეს ან ციხეში ჩასვეს. ხალხს აეკრძალა მიტინგებისა და მსვლელობის გამართვა, თუმცა მხოლოდ ერთი რამ იყო დაშვებული – ცეკვა. შემდეგ გამოჩნდა ცეკვა „Lonely Cueca“. ქალები მთავრობის შენობებთან მოდიოდნენ და მარტო იწყებდნენ ცეკვას. ამავდროულად, ისინი თითქოს ეხუტებოდნენ უხილავ პარტნიორებს – მათ ქმრებს ან ნათესავებს. ეს იყო ერთგვარი პროტესტი, მწუხარებისა და უკმაყოფილების გამოხატვის საშუალება.
დღესდღეობით ფართოდ არის გავრცელებული მხიარული და ონოვრული კუეკა. ჩილეში ნებისმიერი ტურისტი აუცილებლად იხილავს ამ ცეკვას და შეძლებს შეუერთდეს საერთო გართობას. ეროვნული ცეკვა, რომელიც მრავალი წელია ხალხის ემოციებსა და ტანჯვას გამოხატავს, ყველა მნახველს მოეწონება.
ბავარია გერმანიის უდიდესი მიწაა ფართობის მიხედვით. მისი ფართობი დაახლოებით 70,550 კვადრატულ კილომეტრია, რაც გერმანიის მთელი ტერიტორიის დაახლოებით 20%-ს შეადგენს.
ბავარიის ალპები გერმანიის მთავარი ტურისტული ადგილია, რომელიც განსაცვიფრებელ პეიზაჟებს, ლაშქრობას და სათხილამურო შესაძლებლობებს გვთავაზობს. ბავარიაში მდებარეობს გერმანიის უმაღლესი მთა ცუგშპიცე, რომლის სიმაღლე 2962 მეტრია.
ჩიემსის (Chiemsee) ტბა ცნობილია როგორც “ბავარიის ზღვა”. ეს არის ულამაზესი ტბა ორი კუნძულით, რომელთაგან ერთ-ერთზე მეფე ლუდვიგ II-ის მიერ აშენებული სასახლე მდებარეობს.
ბავარია ოდესღაც დამოუკიდებელი სამეფო იყო, ხოლო 1871 წლიდან გერმანიის შემადგენლობაშია. მას საუკუნეების განმავლობაში სამეფო ოჯახი ვიტელსბახები მართავდნენ.
მიუხედავად იმისა, რომ ბავარიაში გერმანული ოფიციალური ენაა, ბავარიული დიალექტი (Bairisch) ფართოდ არის გავრცელებული, რაც რეგიონს მკაფიო ენობრივ იდენტობას ანიჭებს.
ბავარია გერმანიის ერთ-ერთი უმდიდრესი მიწაა, რომელიც ამაყობს ძლიერი ეკონომიკით, რომელსაც მართავს ისეთი ინდუსტრიები, როგორიცაა ავტომობილები, ტექნოლოგიები და ტურიზმი. მიუნხენში მსოფლიოში ერთ-ერთი წამყვანი ავტომობილების მწარმოებელის BMW-ს შტაბ-ბინა მდებარეობს.
ბავარიაში საკმაოდ ძლიერია კათოლიკური ტრადიცია, რის გამოც აქ მრავლადაა ისტორიული ეკლესიები, სააბატოები და მონასტრები. ბავარია ცნობილია თავისი უნიკალური ტრადიციებით, მათ შორის ტრადიციული სამოსით, როგორიცაა Lederhosen მამაკაცებისთვის და Dirndl ქალებისთვის.
ბავარია ცნობილია თავისი ლუდის კულტურით, ამაყობს თავისი 600-ზე მეტი ლუდსახარშითა და სისუფთავის კანონით (Reinheitsgebot), რომელიც დათარიღებულია 1516 წლით. ბავარიული კერძები მოიცავს პრეტცელს (Brezn), თეთრ ძეხვს (Weißwurst), შემწვარი ღორის კანჭს (Schweinebraten) და პელმენებს (Knödel).
მიუნხენი, ბავარიის დედაქალაქი, მსოფლიოში ცნობილ ოქტობერფესტს, ყველაზე დიდ ლუდის ფესტივალს, მასპინძლობს,რომელიც ყოველწლიურად მილიონობით ვიზიტორს იზიდავს.
ბავარია, განსაკუთრებით ნიურნბერგი და მიუნხენი, გერმანიის ძალიან მომხიბვლელი საშობაო ბაზრობებით გამოირჩევა, სადაც ტრადიციული ხელნაკეთობები და საკვები იყიდება.
სამხრეთ ბავარიაში მდებარე ნოიშვანშტაინის ზღაპრულმა ციხესიმაგრე უოლტ დისნეისთვის მძინარე მზეთუნახავის ციხის შთაგონების წყარო გახდა.
