გეოგრაფია ყველგან და ყოველთვის

ესკომოსი ინუიტი ალასკა

ესკიმოსები

ამერიკის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთით მდებარე მსოფლიოს უდიდესი კუნძულის, გრენლანდიის მოსახლეობის უდიდეს ნაწილს ძირძველი მცხოვრებნი ესკიმოსები შეადგენენ. დანარჩენები ევროპელები, ძირითადად კი დანიელები არიან. ეს არცაა გასაკვირი რადგან,   გრენლანდია დანიის სახელმწიფო ტერიტორიას წარმოადგენს.

ესკიმოსები მონღოლოიდურ რასას მიეკუთვნებიან.  კუნძულზე  სულ  50 ათასამდე მცხოვრებია და  აქედან ესკიმოსების რაოდენობა 40 ათასამდეა. ისინი 50-მდე პატარა ქალაქში ან სოფელში ცხოვრობენ.  კანადასა და გრენლანდიაში ტერმინი ესკიმოსი არ გამოიყენება, მის ნაცვლად იქაური ესკიმოსების თვითდასახელება – ინუიტი  გამოიყენება, ხოლო  ალასკაში იუპიკებისთვის დასახელება ესკიმოსი საყოველთაოდაა გავრცელებული. გრენლანდიელი ესკიმოსები კი უფრო ხშირად თავს უბრალოდ გრენლანდიელებს უწოდებენ, ხოლო საკუთარ ენას კალაალისუტს.

ინუიტები, რაც თარგმანში „ნამდვილ ხალხს“  ნიშნავს ცხოვრობენ ალასკაში ბერინგის ზღვის ჩრდილო სანაპიროებზე,  კანადის ჩრდილო-დასავლეთ ტერიტორიებზე, ნუნავიტის, კვებეკის, ლაბრადორისა და გრენლანდიის სანაპიროებზე.  მიუხედავად ფართო არეალისა, მათი ყოფითი კულტურა ჰომოგენურია.

ტრანსპორტისთვის ინუიტები იყენებდნენ ერთადგილიან ნავებს – კაიაკებს, რომელიც გადაჭიმული ტყავისგან მზადდება. კაიაკები ძირითადად სათევზაოდ გამოიყენებოდა. ხალხის გადასაადგილებლად კი მოზრდილი ნავები – უმიაკები გამოიყენებოდა.  უმიაკი ხის ჩარჩოზე გადაჭიმული ტყავით მზადდება. ხმელეთზე გადასაადგილებლად კი ძაღლებით შებმული მარხილები გამოიყენება. ვინაიდან არქტიკაში ორიენტირების მოძებნა ჭირს, ინუიტები საორიენტაციოთ აშენებდნენ ქვის ინუკშუკებს.

ინუიტები ტანსაცმელს ცხოველების ტყავისგან კერავდნენ.  გრძელი ზამთრის მანძილზე ინუიტები ცხოვრობდნენ თოვლისგან აშენებულ თავშესაფარებში – იგლუებში,   ხოლო ზაფხულში – ტყავებისგან გაკეთებულ კარვებში.

სქესთა შორის სამუშაოს განაწილება ინუიტებში ტრადიციული იყო, კაცები ნადირობდნენ და თევზაობდნენ, ხოლო ქალები ბავშვებს ზრდიდნენ და ბანაკს უვლიდნენ. ქორწინება ყოველთვის მონოგამიური არ იყო. როგორც წესი სექსუალურად ღის ქორწინებები ჰქონდათ. პოლიგამიაც მიღებული იყო. მამაკაცები ქორწინებისთვის მზად იყვნენ იმ ასაკიდან, როდესაც მათ საკუთარი თავის გამოკვება შეეძლოთ. როგორც წესი ქორწინების საკითხებს მთელი ტომი წყვიტავდა.

ინუიტებს მდიდარი ფოლკლორი აქვთ, რომელიც საუკუნეების მანძილზე ზეპირად გადაეცემოდა თაობებიდან თაობას.

ესკიმოსები  უბადლო მონადირეები. მათ   უყვართ  ზეიმებს მოწყობა,  რაც ამრავალფეროვნებს მათ ცხოვრებასა  და ხანგრძლივ პოლარულ ღამეებს.